Broeden er (opnieuw) Grote kruisbekken in de Kalmthoutse heide?

Na de invasie van Grote kruisbekken gedurende de voorbije maanden lijken enkele exemplaren te ‘blijven hangen’. Dat schept hoop: komt deze Scandinavische vogelsoort na 23 jaar weer tot broeden in ons land?

In het najaar van 2017 kreeg Vlaanderen net als in 2013  te maken met een bescheiden invasie van Grote Kruisbekken. Deze aan de ‘gewone’ Kruisbek verwante soort is een broedvogel van het Hoge  Noorden die zich vooral thuis voelt in open dennenbossen. Het broedgebied strekt zich uit van Zuid-Noorwegen tot Zuid-West-Siberië.

Van vroegere invasies is bekend dat in het erop volgende voorjaar broedpogingen kunnen ondernomen worden. Dat was o.a. het geval na de -veel grotere- invasies van 1982/1983 en vooral 1990/1991. In Nederland werden in 1991 maar liefst 50-100 territoria vastgesteld en werd eveneens bewijs van broeden gevonden (SOVON vogelonderzoek Nederland). In Vlaanderen werd in 1991 onder andere een broedverdacht koppel opgevolgd in de Kalmthoutse Heide (omgeving Mont Noir). In 1995 bracht een koppel vier jongen groot in de Kalmthoutse Heide. Sindsdien bleef het stil.

Het gros van de Vlaamse waarnemingen in het najaar van 2017 kwam uit Kalmthout waar groepjes van enkele tientallen vogels werden waargenomen op zowel het militaire domein ‘Klein Schietveld’ als op de Kalmthoutse Heide. De laatste waarneming op het Klein Schietveld dateert ondertussen van 10 maart wat doet vermoeden dat de daar aanwezige vogels wellicht toch zijn teruggetrokken naar het noorden. Ook in Limburg waren er verspreide waarnemingen, vooral in de vallei van de Ziepbeek, maar na half maart werden daar geen Grote kruisbekken meer gemeld.

Afbeelding

Vrouwtje Grote kruisbek op drinkplaats (foto: Glenn Vermeersch)

Op de Kalmthoutse Heide splitsten de vogels zich vanaf de tweede helft van maart echter duidelijk op in kleinere groepjes en paren en aangezien deze soort al erg vroeg op het jaar aan nestbouw begint, leek de kans op een lokaal broedgeval toe te nemen. Grote Kruisbekken zijn echter erg lastige vogels om op te volgen tijdens de broedtijd. Ze gedragen zich erg stil, maken een nest hoog in een Grove Den (vaak op het einde van een zijtak) en kunnen flinke afstanden afleggen tussen drink- en foerageerplaatsen en de nestlocatie.

Broedverdacht gedrag
Naar het einde van de maand toe werden enkele interessante waarnemingen verricht van paartjes Grote Kruisbekken op een drinkplaats. De vogels kwamen gezamenlijk zachtjes roepend aangevlogen vanuit een aangrenzend bosgebied. Terwijl het vrouwtje snel wat slokjes nam uit een plas regenwater, hield het mannetje haar vanuit een nabije boomtop nauwlettend in de gaten. Zodra het wijfje opvloog volgde hij haar en vlogen ze gezamenlijk weer het bos in. Dit is het soort gedrag dat kan wijzen op een broedgeval waarbij het nest kort wordt verlaten om te gaan drinken. De recente aprilwaarnemingen en hun honkvaste gedrag maken de Grote Kruisbekken van Kalmthout op zijn minst erg broedverdacht. Lokale waarnemers volgen hun doen en laten op maar een sinecure is het allerminst: zowat het volledige Grenspark is uitermate geschikt als broedgebied. Maar we blijven optimistisch: indien er jongen worden geboren die kunnen uitvliegen, dan blijven de vogels nog een tijdje in familieverband aanwezig. De komende weken moeten we alert uitkijken naar elke beweging.

Tekst & foto's: Glenn Vermeersch, Vogelwerkgroep Noorderkempen