De beekforel in de Zwalm: een herintroductie met hindernissen

In 2016 startte het Agentschap voor Natuur en Bos - samen met het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek en het Centrum voor Visteelt in Linkebeek - met de herintroductie van de Beekforel in de Zwalm (Oost-Vlaanderen). Is dit een succes of zijn er nog een aantal hindernissen die de Beekforel moet overwinnen?

De Beekforel is een vissoort die vooral voorkomt in eerder snelstromende beken, met een goede waterkwaliteit, voldoende zuurstofrijk water en grindstroken waarin de eitjes worden afgezet.

Na een grondige evaluatie van de waterkwaliteit en het habitat werd beslist de beekforel uit te zetten in de Zwalm. In het voorjaar van 2016 werden de eerste juveniele exemplaren (die werden gekweekt in Linkebeek) uitgezet op verschillende locaties langsheen de Zwalm. Hierbij was ook de Vereniging Vliegvissen Vlaamse Ardennen (VVVA) betrokken.

In het voorjaar van 2017 werd voor het eerst onderzocht of deze herintroductie succesvol verliep. Op de meeste locaties waar de soort in 2016 werd uitgezet, werden opnieuw Beekforellen gevonden. Sommige individuen waren al stevig gegroeid: van 5 cm bij uitzet in 2016 tot 15 cm tijdens de check in 2017. De soort deed het goed en zowel de structuur van de Zwalm, de waterkwaliteit en het voedselaanbod leken geschikt voor de soort. Standhouden leek dus te zullen lukken, maar zou de soort er zich ook kunnen voortplanten?

Om de populatie verder aan te sterken werden er in 2017 en in het voorjaar van 2018 nog op een beperkt aantal locaties Beekforellen uitgezet. Dit keer werd ook aandacht besteed aan geschikte voortplantingsplaatsen. Op verschillende plaatsen werden door de waterbeheerders (de Vlaamse Milieumaatschappij en de Provincie Oost-Vlaanderen) grindbedden aangelegd waarin de geslachtsrijpe exemplaren eitjes zouden kunnen afzetten. Dit was ook voor andere vissoorten als de Rivierdonderpad, de Beekprik, de Serpeling en de Riviergrondel een positieve beheeringreep. Het onderhoud van deze grindbedden gebeurde in samenwerking met de VVVA. Alles leek klaar voor de soort om zich, zonder verdere hulp en op een natuurlijke wijze verder te verspreiden en een duurzame populatie te vormen in de Zwalm.

De extreme weersomstandigheden van 2018 doorkruisten echter deze plannen. In het voorjaar van 2018 zorgden hevige stortregens voor heel wat erosieproblemen. Gevolg: de grindbedden slibden dicht en bleken niet langer geschikt voor ei-afzet. Nadien volgde de lange, hete en droge zomer van 2018. Onderzoek in het voorjaar van 2019 toonde aan dat het aantal Beekforellen in de Zwalm sterk was gedaald: de soort werd nog slechts op één locatie aangetroffen. Vliegvissers hadden wel nog Beekforellen op andere trajecten van de Zwalm gevangen. Er was dus nog hoop, al bleef het wachten op grote aantallen en vooral op de eerste exemplaren die in de Zwalm waren geboren.

De warme condities met bijna stilstaand water en lage waterstanden gedurende een lange periode hebben in 2018 duidelijk hun sporen nagelaten. Mogelijk is het aantal Beekforellen effectief gedaald of zijn sommige exemplaren richting de Schelde getrokken. De herintroductie wordt verder nauwgezet opgevolgd, hopend op nieuwe successen in 2019.

Tekst: Pieter Boets (provincie Oost-Vlaanderen), Alain Dillen (Agentschap voor Natuur en Bos)
Foto: Vereniging Vliegvissen Vlaamse Ardennen