De krabbenscheerkooi: een laatste redmiddel voor een uniek moerasecosysteem

Krabbenscheer een sleutelsoort voor moerasvegetaties

Krabbenscheer leeft afwisselend onder en half boven het water. De plant rust in de winter op de bodem van het water en in het voorjaar komen de stekelige bladeren terug bovendrijven en verspreidt het zich vooral door het vormen van nieuwe jonge plantjes uit de wortels (uitlopers). Het is een echte “ecosystem engineer “ die een belangrijke rol vervult in het vastleggen van voedingsstoffen uit het water. Deze sleutelsoort kan, vooral door het vormen van uitlopers, ervoor zorgen dat het volledige oppervlak van een plas of sloot ingenomen wordt door een weelderige drijvende watervegetatie. De plant vormt een dicht pak van drijvende planten waartussen andere waterplanten kansen krijgen om te groeien en ook veel insecten, zoals libellen, nuttig gebruik van maken. Door het vormen van dergelijke drijftillen kan de plant het verlanden van open water in gang zetten waardoor uiteindelijk veenvorming optreedt, een uniek natuurlijk proces dat nu amper nog plaatsvindt.

De Damvallei, een laatste bastion

Tot voor halfweg jaren ’60 groeide krabbenscheer nog weelderig in de meersen in en rondom de Damvallei (getuige vele beschrijvingen over het gebied uit die periode). Daarna ging het snel achteruit met de soort en verdween ze voor het eind van de vorige eeuw uit het gebied, zo ging het ook in een groot deel van Vlaanderen. De soort kon echter overleven in enkele kleine particuliere vijvers in de omgeving de Damvallei. Tijdens een natuurinrichtingsproject (2004-2008) werd de soort vanuit deze vijvers geherintroduceerd in de oude Scheldemeanders in de Damvallei. De soort groeide uitbundig in enkele kleine kooien van 2 m x 2 m waar ze werden ondergebracht. De waterkwaliteit van de meander was dus nog steeds voldoende goed om groei mogelijk te maken. Toch slaagden de planten er maar niet in om voldoende nieuwe uitlopers te vormen en zo de oude Schelde-arm opnieuw in te palmen. De aanwezige watervogels zijn namelijk verlekkerd op de plant en consumeren meer dan de planten jaarlijks kunnen doen bijgroeien.

Afbeelding

Op deze historische foto is te zien hoe Krabbenscheer grote oppervlakken inneemt.

Kan de krabbenscheerkooi het tij keren?

Het lijkt er op dat de krabbenscheer er momenteel er niet meer in slaagt op een natuurlijke manier zichzelf in stand te houden. Hij groeit weelderig binnenin de kooien, maar zodra hij voorbij de grenzen gaat wordt hij opgegeten. Dit is op zich een natuurlijk gegeven, maar dit zorgt er weliswaar voor dat een ontwricht waardevol moeras-ecosysteem (met tal van waterplanten) zich op een natuurlijke manier niet meer kan herstellen. We belichten hier nu enkel het verhaal van de krabbenscheer, maar ook tal van andere waterplanten (kikkerbeet, hoornblad, fonteinkruiden,…) in onze wateren botsen op hetzelfde probleem. Jaar na jaar moeten deze planten uit een beperkt aantal individuen een populatie opnieuw weten op te bouwen tegen de vraatdruk in. De krabbenscheerkooi van om en bij de  80 m² die in de Damvallei geplaatst werd, moet op termijn leiden tot een vertienvoudiging van de populatie krabbenscheer (en van de andere waterplanten). Zo zouden er jaarlijks veel meer uitlopers gevormd moeten worden, hopelijk voldoende om de vraat van de watervogels de baas te kunnen. De toekomst zal nu moeten uitwijzen of deze maatregel zijn effect zal hebben.

Afbeelding

Krabbenscheer (foto: Tim Vochten)

Dit project werd mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van de Provincie Oost-Vlaanderen en Regionaal Landschap Schelde-Durme in het kader van de Soortenbeschermingsprojecten. 

Tekst: Matthias Strubbe (Natuurpunt Beheer)