Wisent
Hans Dekker/Saxifraga

De terugkeer van onze wilde dieren, en hoe het nog beter kan

9 nov 2022
Categorieën
Natuurbericht
Biodiversiteit
Natuurbeleid
Zoogdieren


Birdlife vierde zijn 100-jarig bestaan en bracht eind september zijn Wildlife Comeback-rapport uit, een samenwerking tussen Rewilding Europe, de European Bird Census Council, ZSL en BirdLife International. Hieruit bleek dat, ondanks het bredere beeld van achteruitgang van de biodiversiteit in alle taxa, sommige soorten tegen de trend ingaan en terugveren. Het rapport schetste een beeld van 50 soorten (waaronder Europese bizon, kroeskoppelikaan, zwarte ooievaar en vale gier) die elk hun populaties hebben zien herstellen. Door de belangrijkste redenen voor hun herstel te begrijpen, is het mogelijk om een recept voor toekomstig succes te genereren. 

Hoofdredenen voor het herstel van populaties van de onderzochte soorten, waren verbeterde soortenbescherming, bescherming en herstel van habitats, instandhoudingsacties gedurende vele, vele jaren en dit allemaal ondersteund door degelijke wetten, langetermijnfinanciering en gedreven mensen. Deze successen op het gebied van natuurbehoud moeten worden gevierd. Ze geven ons het vertrouwen dat we de komende jaren nog veel meer kunnen bereiken. Ook dichter bij huis, zoals bv recent in Nederland, zijn herstelsuccessen te vieren. De inheemse platte oester keert daar stilaan terug in de Noordzee door volgehouden natuurbeheer én actieve herstelmaatregelen. Ook daar schept men voorwaarden voor herstel aan de basis door het instellen van rustgebieden, het aanbieden van geschikt materiaal voor vestiging en het zorgen voor startpopulaties waar die in het wild zijn verdwenen. “Slim zaadbommetjes leggen en rustig zien wat de natuur er van maakt. Een rif maakt een rif”, aldus ARK.

Inheemse platte oester (foto: Rollin Verlinde/Vilda)

Maar we moeten ook niet de illusie hebben dat dit gemakkelijk zal zijn, omdat, zoals blijkt uit het rapport State of the World’s Birds (zie laatste alinea van dit natuurbericht), deze succesverhalen zich afspelen tegen een achtergrond van achteruitgang van de biodiversiteit en we weten dat het steeds uitdagender zal worden. Met een groeiende wereldbevolking (hoewel een dalende trend in België) en een exploderende consumptie blijft de druk op dieren in het wild toenemen, waardoor nog meer soorten worden bedreigd. Dit is onomkeerbaar tenzij we onze voedsel-, energie- en industriële systemen radicaal veranderen en tegelijkertijd de bestaande natuurwetten beschermen en versterken. 

Hoe natuurherstelwetten soorten kunnen redden, mits goed toegepast 

Hoewel de EU-commissie een wereldwijd toonaangevende natuurherstelwet heeft voorgesteld (inclusief een verplichting om 20% van land en zee te onderwerpen aan natuurherstelacties), lijkt het dat veel nationale regeringen ofwel op de rem trappen of, erger nog, achteruit willen gaan. Het lijkt erop dat, ondanks bewijs dat aantoont dat de natuurwetten werken en dat mensen de terugkeer van wilde dieren toejuichen, politici bereid blijven om natuurwetten (onterecht) onder de bus te gooien als er een economische crisis dreigt. Dit ondanks het feit dat het Wereld Economisch Forum de klimaatcrisis én biodiversiteitscrisis aan de top plaatst van de bedreigingen voor een gezonde economie. Daarom zullen we onze stem moeten blijven gebruiken om te beschermen wat we hebben - inclusief vitale natuurwetten en financiering - terwijl we ook pleiten voor een grotere transformatie van onze economie. De Europese Green Deal kan een goede hefboom tot zo'n radicale transformatie zijn, mits goed toegepast. Alle Europese landen, en zelfs wereldwijd, moeten hun ambities op vlak van natuurherstel serieus nemen. 

Niet enkel een goed nieuws show 

Helaas bracht Birdlife niet enkel goed nieuws. In hun tweede rapport, het State of the World's Birds-rapport, werd benadrukt dat één op de acht van 's werelds vogelsoorten (in totaal 1.409 soorten) met uitsterven wordt bedreigd, dat naar schatting drie miljard vogels sinds 1970 alleen al in Noord-Amerika verloren zijn gegaan, en nog eens 600 miljoen zijn verloren gegaan in de Europese Unie sinds 1980. Het rapport beschrijft de grote druk waarmee onze populaties wilde vogels worden geconfronteerd, waaronder de uitbreiding en intensivering van de landbouw, die 73% van alle bedreigde soorten treft; niet-duurzame houtkap en bosbeheer die 50% treft, en de klimaatcrisis die 34% treft. 

Ook de achteruitgang van de insecten blijft verontrustend. Zo zijn er de studies over de afname van insecten (in Duitsland en Nederland), die spreken over lokale afnames tot 75% op enkele decennia. Ook de rode lijsten van diverse ongewerveldengroepen schetsen geen rooskleurig beeld. Niet minder dan de helft van de Belgische bijen is bedreigd. Ook bij de dagvlinders blijven er heel wat zorgenkindjes. En van de 44 Europees beschermde habitats bevinden zich er slechts 3 in goede staat. Het herstel van een aantal vogels, zoog- en andere dieren is weliswaar hoopgevend, maar mag niet tot de conclusie leiden dat het ‘wel goed gaat met de natuur’. Het gaat slechts goed met een deel van de natuur.

Tekst: Birdlife, Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie) en Sarah Tilkin (Natuurpunt Beleid)