Eikelmuis duikt weer op in Voeren

De Eikelmuis is een zeldzame verschijning geworden in Vlaanderen. Het aantal regio’s waar ze nog vaak wordt waargenomen, is op één hand te tellen. Ondanks de sterke achteruitgang worden er toch nog af en toe nieuwe populaties ontdekt en gebeuren er soms waarnemingen op plaatsen waar de slaapmuis met Zorro-masker en pluimstaart al lang niet meer met zekerheid gezien werd, zoals nu in Voeren.

Tot eind de jaren ’70 werd de Eikelmuis regelmatig waargenomen in de omgeving van ’s Gravenvoeren. Ze kwam voor in de omliggende boomgaarden, en ook aan het natuurgebied Altenbroek werden dieren gezien in een holle boom en een kelder. In een braakbal werd een schedel gevonden. De enige latere waarneming dateert al van 1995, en sindsdien lijkt ze daar verdwenen. Ook nestkasten die in 2007 opgehangen werden in Altenbroek, leverden geen gasten op.

Allerlei – vaak onzekere – waarnemingen uit recentere tijden deden echter wel vermoeden dat er toch nog een verborgen populatie aanwezig moest zijn in Voeren. In 2007 vonden we tijdens de zoektocht naar hazelmuisnesten langs de rand van het Stroevenbos in Sint-Pieters-Voeren een mosnest in een meidoornstruikje. De keutel die erin lag, bevestigde dat het nest bewoond geweest was door een Eikelmuis. Vlakbij vonden we ook hazelnoten die opengebeten waren door Eikelmuizen. Ook in het naastliggende Lobos werden toen hazelnoten, kersenpitten en een slakkenhuisje gevonden die mogelijk aangevreten werden door een Eikelmuis. In hetzelfde jaar was er ook een melding van een Eikelmuis in een holle weg ten noordwesten van dit bosgebied, en in dezelfde omgeving een mogelijke waarneming van een Eikelmuis in een boomgaardje. In 2009 werden in het Stroevenbos nogmaals drie nesten gevonden die mogelijk van een Eikelmuis waren.

Dan was het weer een hele tijd stil, tot we in 2014 bericht kregen van iemand die 450 m ten noordwesten van het bosgebied Vrouwenbos-Stroevenbos-Sint-Gillisbos woont. Ze had in het voorjaar een Eikelmuis uit een nestkastje zien komen dat in haar tuinhuis stond. Bovendien had twee-drie jaar voordien een ‘muis’ een bolvormig mosnest gebouwd op de binnenbalken van datzelfde tuinhuis en ontdekte ze toen een gelijksoortig nest in de haagbeuken haag. Ook in 2014 werd 700 m ten noorden van dit bosgebied een omgebouwd vogelnest met eikelmuislatrine erop gevonden tijdens een zoektocht naar hazelmuisnesten langs de spoorwegberm. Ook uit de omgeving van het naastgelegen Veursbos stammen enkele vrij recente zekere en onzekere eikelmuiswaarnemingen.

Sinds 2009 hangen er in de spoorwegberm nestkasten waarmee we de hazelmuispopulatie opvolgen, en in 2010-2012 hingen er met dit doel zelfs tijdelijk nestkasten in alle bossen in de oostelijke helft van Voeren. Ondanks de intensieve opvolging hiervan werd er echter nooit enig spoor van Eikelmuizen in aangetroffen, terwijl Eikelmuizen dergelijke nestkasten normaal gezien graag in gebruik nemen.

Op 27 mei dit jaar werd een eikelmuismannetje aangetroffen in een lege nestkast langs het spoor. De kast hing echter tegen een grote stapel tuinafval, waardoor het mogelijk is dat het dier van elders versleept is.

Afbeelding

De eerste Eikelmuis in onze nestkasten langs het spoor: een mannetje in goede conditie dat een stukje van zijn staartpluim mist (foto: Ivo Vanseuningen).

Aan de overzijde van het spoor, 300 m verder, werd een koolmeesnest gevonden dat mogelijk door een Eikelmuis omgebouwd was. Dit werd bevestigd toen we hier op 10 juni nog een tweede Eikelmuis in aantroffen, een wijfje deze keer, wat de piste dat het om lokale dieren gaat al een stuk waarschijnlijker maakt. Bovendien werd op 22 juli nog eens 550 m verder langs de spoorlijn opnieuw een mosnest gebouwd door Eikelmuis aangetroffen in een nestkast.

Afbeelding

De bewoner van het omgebouwde koolmeesnest: een wijfje in goede conditie (foto: Inge Mistiaen).

We namen een haarstaal van beide spoor-eikelmuizen, maar op basis daarvan zal het moeilijk zijn om de juiste herkomst te bepalen wegens gebrek aan voldoende referentiemateriaal. Ervaring leert dat het afnemen van enquêtes bij de lokale bevolking zeer interessante informatie kan opleveren over waar er Eikelmuizen aanwezig waren of nog steeds zijn, want ondanks haar nachtelijke activiteit is de Eikelmuis door haar zwarte Zorro-masker toch een opvallende verschijning die men zich meestal goed herinnert.

Zin om mee te werken? Op deze website vind je meer informatie over hoe dit in zijn werk gaat.

Tekst: Goedele Verbeylen, Natuurpunt Zoogdierenwerkgroep
Foto’s: Ivo Vanseuningen, Inge Mistiaen & Wim Dirckx