Exotische koningsmantelvlamhoed voor het eerst in België

Op zondag 27 september 2020 werd tijdens een excursie van de Koninklijke Vlaamse Mycologische kring (KVMV) een mooie ontdekking gedaan: de koningsmantelvlamhoed (Gymnopilus dilepis) werd voor het eerst waargenomen in België. De soort werd in bundels waargenomen op houtsnippers. Eerst werd er gedacht aan een koningsmantel, maar dat is een soort die groeit op stronken naaldhout en geen ring heeft. Door de vele gelijkenissen, een bericht op de Nederlandse website Nature today en enkele foto’s in een paddenstoelengroep op Facebook, ging het vermoeden al snel uit naar de koningsmantelvlamhoed.

De gelijkenis was zeer groot: de soort heeft jong een opvallende purperen, geschubde hoed. De stevige steel heeft dezelfde tint als de hoed en hoog op de steel zit een ring die snel verdwijnt.

Bij de eerste vondst in Nederland werd de naam “Magentavlamhoed” geopperd, door de mauve-paarsrode kleur. De Commissie Nederlandse namen (CNN) koos uiteindelijk voor de naam koningsmantelvlamhoed, omwille van de mogelijke verwarring met deze soort. 

Afbeelding

Hoe herkennen

De koningsmantelvlamhoed behoort tot de vlamhoeden (Gymnopilus). Deze groep van paddenstoelen wordt gekenmerkt door een roodbruine tot gele hoed, roestbruine sporen en het feit dat ze meestal op dood hout groeien. De koningsmantelvlamhoed wijkt een beetje af van de andere vlamhoeden die we kennen in België, door de paarse tinten. De hoed van jonge exemplaren heeft schubben en is paarsrood van kleur. De steel is stevig en heeft dezelfde kleur als de hoed. Hoog op de steel is er een kleine vergankelijke ring. Deze paddenstoel kan tot 10 cm groot worden en krijgt bij het ouder worden meer geel-oranje tinten in de hoed en steel. Vermoedelijk is deze soort giftig, net zoals de meeste vlamhoeden, maar zeker is men hiervan niet. Wat wel vaststaat is dat ze psilocybine bevat, een hallucinogene stof.

Oorsprong

De koningsmantelvlamhoed komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië (Sri Lanka), maar ook in Australië, Afrika, Noord- en Zuid Amerika en andere delen van Europa komt deze als exoot voor. In Nederland is de soort pas in 2018 ontdekt en ondertussen is hij daar al van 6 groeiplaatsen gekend. Het is dus goed mogelijk dat we hem hier in Vlaanderen vanaf nu ook hier en daar gaan zien opduiken. 

Groeiplaats

Oorspronkelijk groeit de koningsmantelvlamhoed op stronken van kokos- en oliepalmen. In Europa groeit hij vooral op broeiende houtsnipperhopen, waarop hij in grote groepen kan voorkomen. Meestal zijn de houtsnippers afkomstig van naaldbomen, maar er zijn ook vondsten bekend van loofboomsnippers. In Nederland is de soort al gevonden op rhododendron-  en lorksnippers. Vermoedelijk is de houtsnippershoop waarop deze paddenstoel gevonden is, afkomstig van lork, want er zijn veel dode lorken in de buurt.

De koningsmantelvlamhoed is een warmteminnende soort die ook gevonden kan worden in verwarmde serres en tropische zwembaden. Het is een echte warmteminner die wellicht geprofiteerd heeft van de voorbije hete zomer om hier vruchtlichamen te vormen. 

Aangezien de koningsmantelvlamhoed afhankelijk is van houtsnippers, hoeven we niet bang te zijn dat hij als exoot andere soorten gaat verdringen. Het door de mens aangevoerde houtsnipperbiotoop heeft al vaker voor een opmars van exotische soorten gezorgd: geaderde leemhoed, blauwplaatstropharia, oranjerode stropharia en inktviszwam zijn allemaaln soorten die overal opduiken dankzij de houtsnippermode.  

In het Troostembergbos werden maar liefst 200 koningsmantelvlamhoeden aangetroffen in het gezelschap van geel nestzwammetje, geaderde leemhoed en gebundelde champignonparasol (zeldzame warmteminner). Deze laatste geeft ook aan dat deze houtsnipperhoop goed opgewarmd is deze zomer. 

Tekst & foto’s: Martine Verbiest (KVMV – afdeling ZWAM)