Handjesereprijs beschermd op begraafplaats Zoutleeuw

De zeldzame akkerplant handjesereprijs geniet sinds kort bescherming in kader van het Duurzaam Biodiversiteitsproject “Bruisend van het leven: ecologisch beheer van kerkhoven in Vlaams-Brabant”. Natuurpunt Studie voert dit project uit in opdracht van de provincie Vlaams-Brabant. Op de begraafplaats van Zoutleeuw werden voor deze plant twee infoborden geplaatst en een lage houten afrastering. 

Elk jaar in maart-april kan je op de begraafplaats van Zoutleeuw handjesereprijs aantreffen, een zeer zeldzaam plantje dat vroeg in het voorjaar bloeit en hooguit 20 centimeter groot wordt. De naam wijst op de handvormige bladeren. De prachtige diepblauwe bloemen zijn nog geen centimeter in doorsnede. Toch zijn deze vroege bloemen belangrijk voor de eerste insecten, in een periode waarin nog weinig andere soorten bloeien. Tegen half mei zijn alle plantjes weer verdwenen en is het wachten op de volgende lente.

Groeiplaats
Op de begraafplaats in Zoutleeuw bevindt zich de op één na grootste Belgische groeiplaats van de soort. In een berm in Hoeleden (in vogelvlucht 8 km van de begraafplaats Zoutleeuw) werd de tot nu grootste groeiplaats herontdekt in 2013. Toch ziet de toekomst van deze groeiplaats er minder rooskleurig uit. Het gaat om een steile, zuidgerichte berm, waarop bij heet zomerweer kale plekken worden geschroeid waarin de handjesereprijs kan kiemen. Bovenaan de berm ligt er een akker, waarvan de landbouwer jaar na jaar opschuift met ploegen richting de berm. De insijpeling van mest en sproeistoffen zou deze grote populatie handjesereprijs dus wel eens fataal kunnen worden. 

Afbeelding

Verspreiding van handjesereprijs in Vlaanderen (2010-2019; bron: waarnemingen.be).

Handjesereprijs was vroeger vooral te vinden op akkers met wintergraan, maar door de moderne landbouwmethodes is het daar verdwenen, net als veel andere bijzondere akkerkruiden. Deze soorten kunnen alleen nog terecht op andere terreinen die open gehouden worden, zoals kerkhoven. Zo zijn er nog maar een paar vindplaatsen van handjesereprijs in ons land. In een paar hoekjes van dit kerkhof waar onkruid minder intensief wordt bestreden, weet dit plantje al zo’n 50 jaar te overleven. 

Voortbestaan
Om het voortbestaan van deze unieke soort op de begraafplaats van Zoutleeuw te garanderen, wordt op twee groeiplaatsen op de begraafplaats niet aan onkruidbestrijding gedaan en wordt pas vanaf eind mei geschoffeld zodat andere, meer competitieve plantensoorten dit stuk niet overwoekeren. Deze zones zijn afgebakend met houten paaltjes en er staat een infobord bij, zodat bezoekers begrijpen dat dit niet om verwaarlozing gaat en dus zeker niet zelf ingrijpen tegen het “onkruid”. 

Afbeelding

Bij de groeiplaats van de bedreigde handjesereprijs werd een infobord en een raster geplaatst (foto: Roosmarijn Steeman).

Dit is de eerste zichtbare actie die werd ondernomen in kader van het project rond Ecologisch kerkhofbeheer. Meer over het project “ecologisch beheer van kerkhoven” lees je hier. 

tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie)