Het vallen van de rupsen

‘De noordenwind en de westenwind, die zijn weer beste maatjes. Ze spelen al de ganse dag met populierenblaadjes.’ Deze liedjesverzen van Urbanus worden elke oktobermaand opnieuw waarheid. Wat de komiek waarschijnlijk niet wist, is dat samen met de populierenblaadjes ook enkele merkwaardige beestjes uit de bomen vallen: rupsen van bladsteelmineermotten.

Mineerrupsen krijg je niet snel te zien. In tegenstelling tot de meeste andere rupsen zitten ze namelijk niet aan de boven- of onderkant van bladeren maar wel binnenin het blad. Door hun geringe formaat passen ze er precies in. Daarbij vreten ze zich een weg door het bladweefsel, waarbij een heel gamma aan blazen, gangen of plooien ontstaat. Omdat deze ‘bladmijnen’ nogal soortspecifiek zijn, valt er met behulp van de juiste literatuur meestal wel een naam op te plakken.

Bladsteelmineermotten starten hun mijn in de steel van wilgen- en populierenbladeren. Op het einde leven ze nog een tijdje in een kleine blaasmijn aan de voet van het blad. In ons land komen 4 nauw verwante soorten voor, die allemaal op een andere boomsoort worden gevonden. Afhankelijk van de waardplant, gaat het om de Abelen-, Espen-, en Populierenbladsteelmineermot. De Wilgennerfmineermot ten slotte maakt haar mijn meestal in de omgeving van de hoofdnerf.

Afbeelding

Populierenbladsteelmineermot op Canadapopulier. (foto Ruben Meert)

Omdat hun larven laat in het jaar verschijnen, dreigt een voedseltekort wanneer de blaadjes aftakelen en hun herfstkleuren krijgen. Daarom scheiden ze in hun mijn cytokininen (plantenhormonen) af die het verouderingsproces van het omringende bladweefsel tegengaan. Vanaf die plaats lijkt de herfst geen grip te krijgen op het blad: de groene kleur blijft, terwijl de rest van het blad vergeelt. Hierdoor zijn de mijnen makkelijk te vinden in de maanden oktober en november wanneer de bladeren al van de bomen zijn gevallen. Een bruine vlek aan de basis van zo'n groene sector verraadt zo hun aanwezigheid. Nu is het hét moment om ernaar op zoek te gaan.

Bladsteelmineermotten worden doorgaans zelden gezien. Dat ze relatief onbekend zijn, heeft daar vast en zeker mee te maken. Hoog tijd dus om ze eens in de schijnwerpers te zetten. Misschien krijgen ze ook u wel even op de knieën, vooraleer u de populierenblaadjes van het gazon harkt?

Lees er meer over op www.bladmineerders.be

Tekst: Ruben Meert (Insectenwerkgroep Voelspriet) en Steve Wullaert (VVE, bladmijnenwerkgroep)
Foto’s: Ruben Meert