In het najaar vormen de meeste zwammen  paddenstoelen  wat een soort vruchten zijn. Vooral de symbionten (zwammen die een relatie hebben met bomen, waar beide voordeel uithalen) krijgen dan extra energie van de bomen omdat de sapstroom dan naar beneden gaat. De energie van de boom gaat in de herfst naar de wortels, waar de symbionten contact maken met de boom voor uitwisseling van voedingsstoffen en koolhydraten. 

Rampzalige augustusmaand voor symbionten

Voor een reeks soorten vergeleken we het aantal waarnemingen van de voorbije recorddroge augustusmaand met de regenrijke augustusmaand van 2021.

Vooral voor symbionten liggen de aantallen fors lager. Zo werd de gele aardappelbovist, een soort die normaal goed tegen de zomerse droogte kan, dit jaar slechts 157 keer gemeld . In 2021 werd deze soort 1277 keer ingevoerd in waarnemingen.be in augustus. De opvallende roodbruine slanke amaniet werd deze augustusmaand slechts 3 keer waargenomen, terwijl de soort vorig jaar in augustus 568 keer gemeld werd. Zo ook de Gewone hanenkam, met 7 waarnemingen dit jaar in augustus en vorig jaar 417.

Parasieten profiteren, saprofyten halen vocht uit hout

Bij zwammen die op hout groeien liggen de cijfers heel anders. Parasieten als Zadelzwam en Zwavelzwam werden deze augustusmaand veel vaker gemeld dan vorig jaar. Deze zwammen halen vocht uit het hout en halen wellicht voordeel uit de verminderde vitaliteit van hun gastheer. Zwammen die enkel op dood hout groeien vormden dan weer veel minder vruchtlichamen. De paddenstoel die steeds op nummer 1 staat als meest gemelde herfstsoort, Gewoon zwavelkopje, werd slechts 1 keer gezien terwijl hij vorig jaar 292 keer werd gemeld in augustus.

Ook een typische augustussoort is de Reuzenchampignon: de wetenschappelijke naam ‘Agaricus augustus’ geeft zelfs aan dat de soort een voorkeur heeft voor de maand augustus. De soort werd dit jaar 16 keer waargenomen in augustus, t.o.v. 62 keer vorig jaar.  

Hoe erg is die droogte precies?

Paddenstoelen  produceren sporen die een essentiële rol spelen in de voortplanting. Het vormen van die ‘vruchten’ is dus belangrijk om zich te kunnen verspreiden en zo nieuwe zwamvlokken te laten groeien. In droge omstandigheden gaan de zwamvlokken niet over tot het vormen van vruchtlichamen en zien we dus nauwelijks paddenstoelen verschijnen. De mate waarin de zwamvlokken zelf droogtebestendig zijn, verschilt sterk van soort tot soort. Zo zijn een aantal gordijnzwammen goed bestand tegen droogte. Van veel symbionten is echter nog niet duidelijk hoe goed hun zwamvlokken extreme droogte kunnen overleven. We weten dus niet goed in welke mate deze zwakke paddenstoelenzomer wijst op slechte vruchtzetting bij een aantal soorten of ook een aanwijzing is dat de ondergrondse zwamvlokken zijn afgestorven.

De aanwezigheid van symbionten heeft ook invloed op de bomen zelf. Hoe meer symbionten in een bos aanwezig zijn, hoe resistenter het bos tegen ziektes en droogte. Van sommige soorten zoals de gewone franjezwam weten we dat ze in staat zijn om water tussen zaailingen te transporteren. Op termijn kan de droogte dus voor zowel de zwammen als de bomen een probleem worden.

Afbeelding

Houtzwammen zoals de platte tonderzwam zijn zowat het hele jaar door te zien (foto: Leo Janssen).

Altijd paddenstoelen te zien?

Zijn er in een droge herfst dan helemaal geen paddenstoelen te zien? Nee, een beperkt aantal soorten maakt steeds vruchten die je zelfs het hele jaar door kan zien. Het gaat dan om soorten met harde, weinig vochthoudende vruchtlichamen die vaak over meerdere jaren aangroeien: tonderzwammen, vuurzwammen, lakzwammen, korstzwammen, ….

Ook gelatineuze vruchtlichamen die droge periodes overleven en bij regen terug opzwellen kan je het hele jaar door zien: Paarse eikenschorszwam, Echt judasoor, gele trilzwam, Paarse knoopzwam, oranje druppelzwam,… Ze vallen alleen iets minder op in droge toestand. 

Tekst: Roosmarijn Steeman en Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)