Kleine beestjes geven geheimen Demerwater prijs

Wie aan waterkwaliteit en zoetwaterleven denkt, ziet vaak gewervelde dieren zoals vissen en amfibieën voor zich. Toch is er meer: 1.000 soorten macro-invertebraten geven heel wat prijs over het water waarin ze leven. In de Demervallei onderzochten vrijwilligers 43 waterpartijen en ze ontdekten er 333 verschillende soorten organismen.

Tijdens onderzoek van 43 waterpartijen in de Demervallei werden 333 soorten aangetroffen, waaronder 10 gewervelde dieren, 48 soorten planten, 244 soorten insecten (waarvan 68 soorten waterkevers, 118 soorten overige kevers, 19 soorten wantsen en 39 soorten overige insecten) en 31 soorten overige ongewervelden. De focus van het onderzoek lag op waterdieren, maar ook oeverdieren (die gebonden zijn aan vochtige oevers zoals bepaalde loopkevers en kortschildkevers) en landdieren werden genoteerd.

Afbeelding

Een oude meander in Aarschot met hoge potenties voor de natuur (foto; Nobby Thys)

Het aantal aangetroffen soorten (water)dieren per locatie varieert van 4 tot 71 waarbij de 4 soortenrijkste locaties 20 tot 30 soorten waterkevers herbergen. Aan de hand van de zeldzaamheid van de gevonden soorten en de diversiteit aan soorten macro-invertebraten kan bepaald worden welke plassen momenteel bijzonder interessant zijn en welke niet, waarbij factoren als hoge soortenrijkdom en het voorkomen van unieke soorten (voor dit onderzoek én voor de regio) leiden tot een hoge score.

Op die manier konden uiteindelijk 9 van de 43 waterpartijen als zeer belangrijk beschouwd worden. Naast een inschatting van de belangrijkheid werd iedere waterpartij ook ingedeeld in een type op basis van de aan- of afwezigheid van vissen, de mate van beschaduwing en de steilheid van de oevers. Macro-invertebraten vormen een belangrijke leidraad in het bepalen van de kwaliteiten en kansen van waterpartijen.

De gegevens zeggen meer dan het visbestand, omdat er veel meer variatie in ongewervelden te vinden is. Waterkevers zijn de soortenrijkste waterafhankelijke macro-invertebraten die voorkomen in alle mogelijke watermilieu’s: in minuscule plasjes tussen veenmos, moerassen, (droogvallende) poelen en greppels. Binnen de waterkevers bestaat bovendien een grote variëteit in habitatvoorkeuren (oppervlakte, diepte, waterhoudendheid, waterschommelingen), waterkwaliteit (nutriëntenrijkdom, zuurtegraad, kwelinvloeden, zoutgehalte, zuurstofgehalte), voedselaanbod (dierlijk leven, organisch materiaal, algen, diversiteit aan water- en oeverplanten), structuurvariatie (types en dichtheden aan water- en oeverplanten en/of grootte en ontbindingstoestand van organisch materiaal), micro-habitats (bomen, dood hout, (veen)mos, stenen), type waterbodem (zand, klei, modder, veen, fijn organisch materiaal, bladval en ander grof organisch materiaal), type oever (open zand, mos, overhangende vegetatie, hellingsgraad, zonbeschenenheid, oeverbreedte, oevervariatie) en aanwezigheid van andere organismen.

De waterkevers (met circa 375 soorten in België) vormen de groep waarvan tijdens het onderzoek de meeste soorten gevonden werden en waarbij erg zeldzame en indicatieve soorten aangetroffen werden. De Waterkruiper Limnebius nitidus, bijvoorbeeld, kent slechts 4 historische en 4 recent vindplaatsen en is gebonden aan wateren op een kleibodem. De Oeverkruiper Hydrochus nitidicollis is dan weer gebonden aan open, minerale oevers en wijst op een goede rivierdynamiek. Van de 7 Belgische vindplaatsen is dit de enige Vlaamse.

Interessant is ook het voorkomen van een populatie van de kranswieretende Watertreder Haliplus flavicollis en 8 waterroofkevers die op de Rode Lijst staan, waaronder de bedreigde kleigebonden soort Agabus undulatus. Onder de oeverdieren is enkel van de loopkevers een Rode Lijst-soort en werden 6 zeldzame en 1 bedreigde soort gevonden, waaronder enkele bossoorten. Ook uit de toevallige waarnemingen van landdieren viel op dat er belangrijke bossoorten voorkomen zoals de Juweelzweefvlieg, de Langpootmug Epiphragma ocellare en de erg zeldzame Malachietkever Sphinginus lobatus, die zich in principe enkel voortplant in boomholten.

Het onderzoek gebeurde met amifibiefuiken en schepnetten.

Tekst: Nobby Thys, Regionaal Landschap Noord-Hageland en Natuurpunt natuurstudiewerkgroep Hagelandse Heuvelstreek. 016/619228 of [email protected]
Dit onderzoek was enkel mogelijk dankzij de steun van Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)

Wie meer wil weten is welkom op één van volgende info-momenten:

- woensdag 22 juni, 19u30: stadhuis Aarschot, Ten Drossaerde , 3200 Aarschot
- Vrijdag 24 juni, 19u30: zaal de Hemmekes, Ernest Claessstraat 34 C, 3271 Zichem

Lees meer over waterroofkevers als kwaliteitsindicatoren in dit natuurbericht
Lees meer over de ecologische noden van waterroofkevers in dit Focus-artikel