Kraanvogelgeweld barst binnenkort weer los

Binnenkort kan het startschot gegeven worden voor de jaarlijkse kraanvogeltrek. Van midden februari tot begin maart trekken honderdduizenden kraanvogels vanuit Zuidwest-Europa naar hun broedgebieden in het noorden. Eén van de meest spectaculaire natuurervaringen die we in België kunnen meemaken. 

Van Noord-Afrika tot aan onze zuidelijke grenzen overwinteren elk jaar zo’n 350.000 kraanvogels, met ca. 90.000 in Frankrijk, 250.000 in Spanje (grootste aantal in Extremadura) en meerdere duizenden in het noorden van Afrika. Vanaf begin februari vertrekken de kraanvogels die overwinterden in Noord-Frankrijk (La Grand Est) naar het noorden. Midden februari is het dan de beurt aan de vogels uit Zuid-Frankrijk (Aquitaine) en rond dezelfde tijd beginnen in Spanje enorme groepen te verzamelen in Gallocanta (ten NO van Madrid) en Sotonera (net ten zuiden van de Pyreneeën). De laatste week van februari barst traditioneel het kraanvogelgeweld helemaal los en banen tienduizenden vogels zich gelijktijdig een weg naar het noorden. Door de klimaatopwarming zien we de voorjaarstrek almaar meer vervroegen. Zo was in 2019 de voorjaarsmigratie zo goed als afgerond op 1 maart, bijna 14 dagen vroeger dan 50 jaar geleden. Ook voor 2020 lijkt door de uiterst zachte winter de massale doortrek van kraanvogels weer een week vroeger plaats te vinden. 

Doortocht over België
Vooral de massale golf vanuit Spanje zal bij ons doortrekken, vaak slechts verspreid over 2 of 3 (niet noodzakelijk opeenvolgende) dagen. Bij een aanhoudende oostenwind op de trekroute waaieren de migrerende kraanvogels uit over een breder front en kunnen ook grotere groepen over Vlaanderen worden waargenomen, maar om volop van dit enorm spektakel te kunnen genieten, trek je best naar de Oostkantons (Elsenborn, Botrange, Manderfeld, Lommersweiler, …) of naar het zuiden van Luxemburg (Virton, Aarlen, Rulles, Breuvanne, …) waar op een paar uur tijd soms vele (tien)duizenden vogels passeren. Waar je daar ergens postvat maakt niet veel uit, zolang je maar een goed zicht hebt over de ganse zuidelijke horizon. Om je kansen op succes te maximaliseren, raadpleeg je best de speciale Facebookpagina, waar vanaf midden februari een dagelijkse update, trekvoorspellingen en real-time waarnemingen worden geplaatst. 

Trompetvogels
Als kraanvogels komen aanvliegen, merk je ze vaak eerst op door hun onmiskenbaar trompetterend geluid. Ze vliegen doorgaans in een V-formatie , net zoals ganzen, aalscholvers, reigers of ooievaars. Kranen hebben een uitgestrekte nek, sterk uitstekende steltpoten en zijn net iets groter en een stuk slanker gebouwd dan ooievaars. Ze hebben een overwegend blauwgrijs verenkleed. Volwassen vogels hebben een witte achterkant en zwarte bovenkant van de kop met een opvallende donkerrode kruin en een zwarte hals. Ze maken heel vaak gebruik van thermiek. Je ziet ze dan ook dikwijls in grote groepen opschroeven waarbij ze gebruik maken van opstijgende warme lucht om hoogte te winnen en vervolgens al glijdend hun weg verder te zetten in een sierlijke, uitgestrekte V-formatie. 

Zo kunnen ze heel lang aan één stuk doorvliegen, hun krachten sparen en zelfs tijdens de nacht hun tocht verder zetten. Met een gemiddelde snelheid van 50 tot 90 km/u kunnen kraanvogels op een paar dagen tijd in één ruk van midden Spanje tot in het noorden van Duitsland vliegen, gestuwd door een onweerstaanbare drang om snel in de broedgebieden aan te komen en zo als eerste de beste broedplaatsen te kunnen opeisen.

Kraanvogels broeden in Scandinavië, Polen, de Baltische staten en verder oostwaarts tot in Azië. Ze verkiezen daarvoor afgelegen rietvelden, moerasbossen, plassen, vennen en rivierdalen. De laatste jaren verschuift hun broedgebied meer naar het zuiden en zijn er vandaag de dag al broedgevallen bekend in Nederland en het noordoosten van Frankrijk. 

Tekst en foto’s: Gert Vandezande, Natuurstudiegroep Dijleland
Filmpje: David Kever 
Geluid: Frédéric Cazaban