Landbouworganisaties zeggen mestakkoord op door afwijzen nulbemesting in Vlaams Ecologisch Netwerk

In maart 2023 maakten de landbouw- en natuurorganisaties een principeakkoord over nieuwe bemestingsregels in Vlaanderen. Ze engageerden zich tot een reeks ingrepen in de landbouw zodat de waterkwaliteit tegen 2027 aan de verplichtingen van de Europese Kaderrichtlijn Water zou voldoen. De boerenorganisaties zeggen nu te willen afstappen van het onderschreven uitgangsgegeven om niet meer te bemesten in gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk. Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu en de West-Vlaamse Milieufederatie stellen dat de landbouworganisaties hiermee de facto het moeizaam onderhandelde MAP eenzijdig opzeggen.

Het MAP (MestActiePlan)-akkoord bestaat uit een reeks hoekstenen zoals juiste bemesting qua hoeveelheid, plaats en tijd, de begeleiding van landbouwers, de bufferstroken en de nulbemesting in een reeks kwetsbare gebieden waaronder het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Dit geheel, inclusief deze nulbemesting, werd in april in onderling akkoord aangemeld bij de Europese Commissie. Het dient als basis voor de doorrekening in een nutriëntenemissiemodel (NEMO), de milieu-effectrapportage en de vereiste passende beoordeling. De nulbemesting in het Vlaams Ecologisch Netwerk is een hoeksteen van het akkoord. Hugo Abts van Natuurpunt, stelt: “Bemesten in de natuurgebieden van het VEN verhindert het halen van de wettelijk vastgestelde natuurdoelen in die gebieden aangezien het de instandhouding van de biodiversiteit onmogelijk maakt. Bovendien is het in tegenspraak met recente rechtspraak.”

Deze hoeksteen van het MAP-akkoord wordt nu, tijdens de cruciale toets op de effectiviteit en de omzetting in een decreet, op de valreep afgewezen door de landbouworganisaties. Vlaanderen heeft namelijk nog maar tot volgende week maandag 27 november de tijd om bindende maatregelen voor te stellen om te voldoen aan de kaderrichtlijn water en de nitraatrichtlijn.

In deze fase de hoekstenen van het akkoord onderuit halen, is onaanvaardbaar voor de milieu- en natuurorganisaties. Ineke Maes van Bond Beter Leefmilieu legt uit: “We hebben maanden met boerenorganisaties aan de werktafel gezeten omdat de landbouw een fors aandeel heeft in de slechte waterkwaliteit in Vlaanderen. Slechts 1 van de 195 waterlopen is momenteel in goede kwaliteit, de nitraatdrempel is op meer dan 20% van de meetpunten overschreden en landbouwers vinden te weinig begeleiding om duurzamer te boeren. Cherry picking is geen optie bij de omzetting van dit akkoord in een decreet. De doelen halen moet centraal staan.

“Als we blijven bemesten in VEN-gebieden, zal de aftakeling van de ecosystemen verder gaan, en halen we die deadline van 2027 nooit. Het is evident dat bemesting in een natuurbestemming wordt uitgefaseerd en zo was ook de intentie van het mestakkoord. Europa zal dit voorstel regelrecht door de papierversnipperaar jagen als het onvoldoende concreet en effectief is. Daarom wilden we die duidelijkheid nu al inbouwen. Want ook voor landbouwers dringt de tijd: zij moeten immers weten hoe ze het volgende seizoen kunnen bemesten”, zegt Bart Vanwildemeersch van West-Vlaamse Milieufederatie.

De organisaties betreuren ten zeerste deze gang van zaken waardoor een einde komt aan dit overlegproces. 

Context

Het MAP7 principeakkoord bevat enkele zeer belangrijke aannames voor de milieu- en natuurorganisaties:

• Het akkoord is voorwaardelijk: het geldt onder voorbehoud van de toets op de effectiviteit mbt de doelafstand en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Europese Commissie.

• Er is nood aan gebiedsgericht beleid in gebieden die extra bescherming vragen: zo wordt in VENgebieden de nulbemesting als een vaststaand uitgangsgegeven aanvaard.

• Er komen buffers langs waterlopen waar niet bemest, geen pesticiden gebruikt en enkel buffergewassen voorkomen.

• De 4 bestaande bemestingsprincipes (juiste mestsoort, tijdstip, dosis en bemestingstechniek) werden uitgebreid tot 6. Zo kwam er bemesten op de juiste plaats bij, dat verder uitgewerkt is tot een nieuwe regelgeving mbt bufferstroken. 

• Het akkoord bevat extra bemestingsreductie op nitraatgevoelige teelten (zoals maïs en aardappelen) waardoor niet-nitraatgevoelige teelten (zoals gras) meer ruimte krijgen.

• Het akkoord zet stappen naar de omschakeling van een milieubelastend landbouwsysteem naar een duurzamer landbouwsysteem, zoals agro-ecologie waarbij individuele begeleiding noodzakelijk is.

• De doelstellingen voor oppervlakte- en grondwater moeten worden bereikt zoals voorzien in de Europese wetgeving met name de Nitraatrichtlijn, Kaderrichtlijn Water en de Drinkwaterrichtlijn en binnen de timing en bepalingen van deze richtlijnen voor zover landbouw daar verantwoordelijk voor is.

• Het principeakkoord is één en ondeelbaar. Cherry picking is geen optie.