Lichtvervuiling beïnvloedt bestuivers zelfs overdag

Wereldwijd wordt bijna 19% van alle landoppervlak (op Antarctica na) blootgesteld aan kunstlicht. En het aandeel verlichte oppervlakte neemt bovendien nog steeds toe. De invloed van al dat kunstlicht op dieren en planten is enorm. Heel wat dieren worden aangetrokken door felle lampen (soms met de dood tot gevolg) en zowel bij planten als dieren wordt het klassieke dag-nacht-ritme verstoord. Dat heeft effecten op onder meer het gedrag, de voortplanting en de vitaliteit van allerlei soorten.

In Zwitserland werd op experimentele wijze onderzocht hoe het proces van bestuiving verstoord wordt door kunstlicht. Daarvoor werden verlichtingspalen (zes meter hoog, met witte LED-lampen) in zes graslanden in de Vooralpen geplaatst. Die graslanden werden vergeleken met zes onverlichte graslanden in dezelfde regio. Onderzoekers gingen na welke insecten welke bloemen bezochten. Dat deden ze voor 21 plantensoorten, telkens in de namiddag en drie bestuiversgroepen: vliegen, bijen en kevers. Zo noteerden ze 2384 plant-bestuiver-interacties.

De resultaten zijn enigszins verrassend. Er waren namelijk opvallende verschillen tussen de verlichte en onverlichte graslanden. In de verlichte graslanden waren er drie plantensoorten (o.a. moerasspirea Filipendula ulmaria en echte valeriaan Valeriana officinalis) die opvallend minder bestuivers op bezoek kregen, en één soort (wilde peen – Daucus carota) die net meer bezocht werd. Bij andere planten veranderde de bestuiversgemeenschap: in verlichte graslanden krijgt bosooievaarsbek (Geranium sylvaticum) minder vliegen over de vloer, maar méér kevers. Ook bij gewone engelwortel (Angelica sylvestris) en centaurie (Centaurea spec.) werden soortgelijke verschuivingen vastgesteld.

Oorzaken

De achterliggende oorzaken van die verschuivingen zijn minder duidelijk. Mogelijk heeft het te maken met de invloed van kunstlicht op de planten. Eerder werd al aangetoond dat moerasrolklaver (Lotus pedunculatus) in verlichte omstandigheden minder bloemhoofdjes produceert. Het is best mogelijk dat bij planten onder straatlampen de productie van geuren die bestuivers moeten aantrekken anders verloopt. Minder geurend betekent minder aanlokkelijk.

De onderzoekers schuiven nog een andere mogelijke verklaring naar voren: de indirecte impact van herbivoren: beestjes die aan de bloemplanten knabbelen. Uit andere onderzoeken kwam naar voren dat planten waarop veel insectenvraat is, ook minder bestuivers aantrekken. En we weten al dat lichtvervuiling ook een invloed kan hebben op de aantallen herbivoren…

Het Zwitserse onderzoek maakt nog maar eens duidelijk hoe complex de impact van kunstlicht is. Het experiment toonde aan hoe verschillend de plantensoorten reageerden.  Ook tussen de bestuiversgroepen waren er verschillen. Dat bestuiving bij bepaalde plantensoorten anders kan verlopen, heeft mogelijk gevolgen voor de zaadzetting. En gezien de hoeveelheid kunstlicht in ons land, is het niet onwaarschijnlijk dat soortgelijke effecten zich ook voordoen in Vlaamse wegbermen.

Wil je zelf opzoeken hoe erg het met de lichtvervuiling in jouw regio gesteld is? Dat kan je doen op deze interactieve kaart: https://lighttrends.lightpollutionmap.info/ 

Bron: Giavi S., Fontaine C. & Knop E. 2021. Impact of artificial light at night on diurnal plant-pollinator-interactions. https://www.nature.com/articles/s41467-021-22011-8 

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)