Meer nesten van de Aziatische hoornaar ondanks koude lente en natte zomer

Snelle uitbreiding van de soort in Vlaanderen sinds 2017

Sinds 2017 heeft de Aziatische hoornaar (Vespa velutina) zich snel uitgebreid van West-Vlaanderen tot in Limburg, en stak ze ook de grens over tot in Nederland. Overwinterende koninginnen gaan in het voorjaar op de wieken en zoeken nieuwe gebieden (tot 60 km verder) om een nieuw nest te bouwen. In totaal werden er in Vlaanderen zo’n 400 nesten gemeld sinds 2017, waarvan meer dan de helft in 2021. De verdeling van het aantal nesten over de provincies illustreert de oostwaartse invasie die is gestart vanuit West-Vlaanderen. Actieve haarden, plaatsen met veel waarnemingen van Aziatische hoornaar waar vermoedelijk een nest zit, kunnen steeds worden geraadpleegd via deze link.

Aantal gerapporteerde nesten van de Aziatische hoornaar per provincie. Bron: Vespa-Watch (INBO), 24/11/2021.

Bestrijding van de Aziatische hoornaar in 2021

Ondanks het frisse voorjaar en de natte zomer zijn er dus nog altijd meer nesten van de Aziatische hoornaar dan vorig jaar. Om deze soort in te dijken is een duidelijk beheerplan nodig. In 2021 gebeurde de coördinatie van nestopsporing en -verdelging door het VBI (het Vlaams Bijeninstituut), in samenwerking met Vespawatchers, brandweerdiensten en plaatselijke overheden. Het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) ondersteunt nestopsporing door waarnemingen te verzamelen via Vespa-watch en doet registratie van verdelgingen om evaluatie mogelijk te maken. Ook waarnemingen van natuurvrijwilligers via waarnemingen.be zijn nuttig voor het beheer. De meeste gevonden nesten worden succesvol verwijderd. Enkel wanneer nesten te hoog hangen en daardoor onbereikbaar zijn of wanneer een nest niet langer actief is, wordt niet ingegrepen. Bij het verwijderen van een nest van de Aziatische hoornaar worden extra veiligheidsmaatregelen genomen. Probeer dus niet zelf een nest van de Aziatische hoornaar te verwijderen, maar laat dit over aan professionelen.

Aantal nesten van de Aziatische hoornaar per behandeling per jaar. Bron: Vespa-Watch (INBO), 24/11/2021.

Hoe herken je de verschillende types nesten van de Aziatische hoornaar?

De Aziatische hoornaar vormt verschillende types nesten gedurende het jaar. In het voorjaar maakt de koningin een embryonest aan dat even groot is als een pingpongballetje en meestal laag tegen de grond (<4m) te vinden is op een beschutte plaats. Wanneer de eerste werksters uitkomen, groeit dit nest verder uit tot de grootte van een volleybal. Halfweg de zomer verhuist 70 procent van alle nesten naar een hoger gelegen plaats, in de top van een boom (vaak boven de 20 meter). 30 procent van de nesten verhuist niet en groeit ter plaatse verder uit. Een nazomernest is ovaal- of peervormig en bruin van kleur en kan een diameter van 1 meter bereiken. Ondanks de grootte van het nest is het niet gemakkelijk op te merken door het dichte bladerdek. Merk je een nest maar op nadat de bladeren al van de bomen zijn gevallen en het nest niet langer actief is, dan is een melding hiervan op vespawatch.be of waarnemingen.be nog steeds heel nuttig. Elke melding van een nest (actief of niet) levert ons belangrijke info over de verspreiding van de soort. 

Afbeelding

Voorbeeld van (A) een embryonest, (B) een primair nest en (C) een secundair nest van de Aziatische hoornaar. Bron: Honeybee Valley

Impact op biodiversiteit en imkerij

De Aziatische hoornaar is net als de Europese hoornaar niet specifiek gevaarlijk voor de mens, maar vormt wel een risico voor de imkerij en onze biodiversiteit. Zo doodt ze hommels, bijen, wespen, vliegen en vele andere insecten. Het is een opportunist die zich aanpast aan het prooiaanbod. In urbaan gebied blijken voornamelijk honingbijen te worden gevangen, terwijl daarbuiten, en dan vooral in het bos, relatief meer andere insecten worden weggevangen (Villemant et al. 2011). Honingbijen investeren meer in verdediging en verzamelen daardoor minder nectar wanneer hun kast in grote aantallen wordt belaagd. Verder is aangetoond dat jagende Aziatische hoornaars bestuivers afschrikken, waardoor minder bloemen worden bezocht (Rojas-Nossa et al. 2020). De langetermijneffecten hiervan op de biodiversiteit van planten en bestuivers moeten nog worden onderzocht. Voor honingbijen en wilde bijen vormt de Aziatische hoornaar naast andere ziekten, pesticidengebruik en het verdwijnen van bloeiende planten in ons landschap een bijkomende uitdaging.

Wat kan je zelf doen?

De Aziatische hoornaar lijkt sterk op onze inheemse Europese hoornaar, die erg nuttig is en dan ook zeker niet bestreden mag worden. Een overzicht van de verschillen tussen beide soorten en meer info over de Europese hoornaar is te vinden in dit artikel uit 2017. 

Denk je een Aziatische hoornaar gezien te hebben of heb je een nest gelokaliseerd? Meld dit dan steeds op vespawatch.be of waarnemingen.be. Wil je zelf ook actief meezoeken naar nesten van de Aziatische hoornaar? Neem dan contact op met de Vespawatchers. Aan de hand van het plaatsen van wiekpotten met lokstof proberen zij de Aziatische hoornaar te lokken. De wespen vliegen herhaaldelijk van een wiekpot naar het nest, wat informatie geeft over de vliegrichting en afstand tot het nest. Wanneer deze dan op een kaart worden uitgezet kan de mogelijke locatie van een nest bepaald worden. 

Afbeelding

Nesten van de Aziatische hoornaar worden opgespoord door het plaatsen van wiekpotten met lokstof (foto: Jasmijn Hillaert)

Foto's: Jasmijn Hillaert & Honeybee Valley