Natuur én de voedselzekerheid bedreigd door nieuw landbouwbeleid

Een half jaar voor de start zijn alle nationale plannen ingeleverd en is het wachten op het oordeel van Europa. BirdLife  en het Europees Milieubureau (EEB) konden de plannen inkijken en fileerden in twee nieuwe rapporten, eentje over wetlands en veen en eentje over ruimte voor natuur in het landbouwgebied, hoe de lidstaten van plan zijn de subsidies te gebruiken die ze zullen ontvangen via het GLB om de natuur in het landbouwgebied te beschermen en te herstellen.

Zo'n 54 miljard euro per jaar wordt via het GLB verdeeld. In Vlaanderen wordt 49% van de oppervlakte door landbouwers beheerd. Veel van de huidige landbouwsubsidies zijn er mee de oorzaak van dat landbouw één van de belangrijkste oorzaken van de biodiversiteitscrisis is. De vele miljarden van het GLB zijn een cruciaal instrument om de Green Deal te helpen verwezenlijken, en er is afgesproken dat het geld zal worden gebruikt om landbouwers te ondersteunen bij hun overgang naar duurzamere en milieuvriendelijkere landbouwpraktijken. De analyses van Birdlife en EEB laten echter zien dat precies het tegenovergestelde zal gebeuren.

De Nationale Strategische Plannen van het GLB weerspiegelen in overgrote mate een achterhaalde visie op productivisme die de prioriteit geeft aan opbrengstmaximalisatie en kortetermijnwinst boven milieuoverwegingen. De Russische oorlog tegen Oekraïne wordt misbruikt om het valse verhaal te verspreiden dat Europa's "voedselzekerheid" wordt bedreigd. Honderden wetenschappers riepen op om deze desinformatie te ontkrachten, vast te houden aan de Green Deal en de 'van boer tot bord'-strategie. Helaas lijkt het erop dat de ministers van landbouw de wetenschappers negeren en liever luisteren naar de agro-industrie en de landbouwlobby

Wetlands en veen

Vallei van de Zwarte Beek (Foto: Wim Dirckx).

Een van de belangrijkste maatregelen voor klimaat en biodiversiteitsherstel is het grootschalig opnieuw vernatten van veengebieden. Het is ook één van de makkelijkste maatregelen en kan landbouwers via het GLB een alternatieve bron van inkomsten geven. In de meeste plannen ontbreekt het volgens de beoordeling  van Birdlife en EEB echter aan krachtige en passende maatregelen om deze natuurlijke CO2-opslagsystemen te beschermen, in stand te houden en te herstellen. Herstel van veengebieden is van cruciaal belang in onze strijd tegen de klimaatcrisis – de grootste bedreiging voor de voedselproductie – en om overstromingen en droogtes te milderen. Beide doen nu al de oogsten mislukken en bedreigen het levensonderhoud van boeren in heel Europa. Door slechts 3% van de landbouwgronden in de EU opnieuw te vernatten, zou de landbouwemissie van broeikasgassen met 25% kunnen worden verminderd.

In Vlaanderen ging op 60 jaar ongeveer 200.000 hectare aan wetlands en veen verloren. Driekwart daarvan zou nog hersteld kunnen worden. In het Vlaamse Strategisch Landbouwplan zijn echter geen duurzame middelen opgenomen om aan veenherstel of vernatting te doen en ook maatregelen voor behoud van wat er nog is zijn ondermaats. Enkel Vlaams minister Demir van Omgeving voorziet via de Blue Deal middelen voor herstel van +/- 1400 ha wetlands. 

Ruimte voor natuur

Met de huidige plannen is het onwaarschijnlijk dat de meeste, zo niet alle, lidstaten de Green Deal-doelstelling halen om tegen 2030 het landbouwareaal voor 10% met diverse kleine landschapselementen (KLE’s) zoals heggen en bloemstroken te herstellen, zegt het tweede rapport van Birdlife en EEB. Deze KLE’s zijn cruciaal voor bestuiving, plaagbestrijding en bodembehoud. Zonder KLE’s worden boeren steeds afhankelijker van pesticiden, meststoffen, drainage, irrigatie en zware machines. Het afschaffen van de laatste stukjes biodiversiteit op landbouwgronden zal de voedselzekerheid niet ten goede komen, net zoals het verbranden van je dak om je huis te verwarmen je op de lange termijn niet warm zal houden. In plaats daarvan zal dit pad ons vermogen om de catastrofale storingen van voedselsystemen in de toekomst te weerstaan, aanzienlijk ondermijnen. Nieuwe strategische plannen van het GLB moeten investeren in het creëren van ruimte voor natuur in het landbouwgebied en het versterken van de veerkracht van ecosystemen.

Het Vlaamse strategisch plan GLB voorziet in 4% ruimte voor natuur in het landbouwgebied en mits aan enkele randvoorwaarden voldaan is, is 3% reeds voldoende om aan de regels te voldoen.

 Tekst: Jos Ramaekers, diensthoofd Natuurpunt Beleid