Natuurherstel en waterbeheer in de Velpevallei

Natuur-, klimaat- en cultuurdoelstellingen gaan in robuuste riviervalleien naadloos in elkaar over. Hogere grondwaterstanden in de valleien, meer waterbuffering en een betere waterkwaliteit door het stopzetten van bemesting en pesticidengebruik zijn noodzakelijk om de typische diersoorten van onze valleisystemen terug te laten floreren. De waterrijke systemen slaan veel koolstof op en de ruimte voor het water voorkomt overstromingen bij de steeds intensere regenbuien die we kunnen verwachten. In de Velpevallei in Vlaams-Brabant richtte Natuurpunt 5 ha voormalige landbouwgronden in, met de steun van de provincie Vlaams-Brabant, en vormde ze om tot een structuurrijk, nat graslandencomplex.

De Velpevallei loopt als blauwgroene ader door het Hageland. In de jaren 1970 en 1980 waren er plannen om de Velpe recht te trekken, maar dit kon voorkomen worden. Daardoor vormt de Velpe nog een structuurrijke en meanderende rivier. Naast de rivier bestaat helaas wel een dicht netwerk van afwateringsgrachten waardoor het landschap verdroogde. Hierdoor verdwenen de meest natte hooilanden en de bijhorende natuurwaarden.

Afbeelding

Diepe grachten ontwateren het landschap, maar ook een zeer uitgebreid ondergronds netwerk van  drainagebuizen ontwateren de vallei. Bron: drainage kaart uit 1929-Watering Velpedal (foto: Kris Boers) 

In de Middenloop Velpevallei werd door Natuurpunt reeds een natuurgebied van meer dan 90 ha riviernatuur gerealiseerd. Een eerste groot doorstroommoeras werd in 2009-2010 gerealiseerd. Dit was een enorm succes voor natuurontwikkeling en -herstel. Recent kon Natuurpunt een extra 5 ha in beheer nemen in de vallei. Dit waren de laatste percelen die nodig waren om ook stroomopwaarts van het eerdere project een tweede vernattingsproject mogelijk te maken.

Maak terug een spons van de Velpevallei

De herinrichting van deze percelen spitst zich toe op vernatting; we streven in dit deel van de vallei naar een aaneengesloten, meer open, nat graslandencomplex. Enkele belangrijke inrichtingswerken werden reeds snel na de aankoop uitgevoerd: we verwijderden de drainagesystemen en groeven twee grote poelen. Met de grond die daarbij vrij kwam, dempten we een gracht. Hierdoor wordt het natuurlijke watersysteem hersteld en worden de graslanden vochtiger. Dit is belangrijk voor tal van doelsoorten in het gebied, zoals de wulp, de zomertaling, de bruine kiekendief, de moerassprinkhaan, tal van libellensoorten én hun predator, de boomvalk. Nieuw aangeplant struweel vormt binnen enkele jaren een uitkijkpost voor de roodborsttapuit en geelgors. De herstelde omheining zorgt ervoor dat het gebied weer begraasd kan worden. Begrazing helpt voor een gevarieerde structuur in het grasland. Voor het natuurbeheer wordt met lokale landbouwers samengewerkt.

Natuurherstel start met een goede uitgangssituatie, het herstellen van een goede nutriëntenbalans na landbouwgebruik is er daar één van. Deze recent verworven percelen werden sterk bemest. Het natuurbeheer focust daarom de eerste jaren op het verschralen van de bodem om een natuurlijkere en bloemrijkere situatie te verkrijgen (foto: Kris Boers).

Op termijn is zo’n robuust valleisysteem ook kostenbesparend voor het beheer van de waterlopen. De waterloop moet minder geruimd worden en de oevers moeten niet steeds volledig gemaaid worden. Indien water langer kan worden vastgehouden, betekent dat tevens een betere aanvulling van de grondwaterlagen, een niet te onderschatten ecosysteemdienst in tijden van aanhoudende (zomer-)droogten.

Realisatie van duurzaam leefmilieu projecten provincie Vlaams-Brabant

De uitvoering van de projecten gebeurt in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant in het kader van duurzaam leefmilieu projecten.  In de Vallei zijn twee projecten lopende rond herstel en inrichting van de nieuwe percelen en in het kader ‘Water is zuurstof’ voor de Velpevallei. Hier ondersteunt de provincie het blue deal project Waterde(v)elpment rond de biodiversiteitsacties in het project.

Met deze projecten worden er enkele belangrijke doelstellingen in het kader van biodiversiteitsherstel en klimaatadaptatie gerealiseerd.  Het langer vasthouden van grondwater, de vertraagde afvoer van regenwater, het oplossen van erosie in het brongebied en het herstel van natuur en structuurkwaliteit gebeuren hier zeer concreet.

Samen wordt er meer dan 300.000 euro geïnvesteerd in biodiversiteit in de Velpevallei in 2023-2024-2025

Auteur: Kris Boers (Natuurpunt Beheer)

‘t Klopt toch niet dat de natuur uit grote delen van ons leven en ons landschap is verdwenen? Om de biodiversiteits-, de klimaat- en de gezondheidscrisis het hoofd te bieden, moeten we de natuur herstellen. Niet alleen in de natuurgebieden maar ook daarbuiten. Natuurpunt gaat voor meer en betere natuur, overal in Vlaanderen. Klopt jouw hart ook voor de natuur? Teken hier het Natuurmanifest!