Nieuwe invasieve wants bedreigt de fruitteelt

De fruitteeltsector trekt aan de alarmbel: de bijzonder schadelijke Aziatische bruingemarmerde schildwants (Halyomorpha halys) is in aantocht. Dit is een sterk invasieve soort die in Zuid-Europa en recent ook in onze buurlanden Frankrijk en Duitsland al veel schade veroorzaakt heeft, en er in korte tijd is uitgegroeid tot één van de belangrijkste plaagsoorten voor appels en peren. Helaas zijn er nog geen efficiënte of milieuvriendelijke bestrijdingsmethoden.

De bruingemarmerde schildwants is naast de buxusmot en het Aziatisch lieveheersbeestje, een nieuwe invasieve exoot die uit Oost-Azië afkomstig is. De eerste exemplaren in Europa doken in 2007 op, in Zwitserland. Nadien ging de uitbreiding snel. In Italië groeide de soort op vier jaar tijd uit tot een belangrijke pestsoort voor de landbouw. De wants is weinig kieskeurig en zuigt sap uit ruim 50 verschillende plantensoorten. Wanneer ze met haar zuigsnuit appelen en peren aantast, leidt dat tot aanzienlijke schade. In Noord-Amerika, waar de soort ook ingeburgerd is, veroorzaakte deze wants in 2010 37 miljoen dollar schade in de appelteelt in de midatlantische staten, terwijl het oogstverlies in de steenfruitteelt opliep tot 90 %. Alleen al voor de biopitfruitteelt worden voor Vlaanderen verliezen van 3 miljoen euro per jaar verwacht. Op dit moment kent vooral de biofruitteelt al grote problemen met gerelateerde inheemse soorten schildwantsen/stinkwantsen (met name de roodpootschildwants en de grauwe schildwants). De Aziatische nieuwkomer vormt voor onze fruittelers een extra bedreiging.

Ook bij particulieren kan de soort voor overlast zorgen omdat ze in het najaar massaal huizen opzoekt om te overwinteren. Dat gedrag is ook gekend van de bladpootwants en het Aziatisch lieveheersbeestje.

Gezien in Sint-Niklaas, Charleroi en Sint-Katelijne-Waver

Tot nog toe zijn er slechts enkele waarnemingen in ons land. In het najaar van 2017 werd er eentje gezien in Sint-Niklaas, in januari 2019 was er een melding in Charleroi en in juli 2019 werd er een gefotografeerd in Sint-Katelijne-Waver. Dat is al bij al beperkt, maar ook in Nederland zijn er dit jaar al meerdere waarnemingen. Computermodellen geven aan dat het klimaat hier geschikt is voor deze soort en het ligt dus in de lijn van de verwachtingen dat de wants de komende jaren een plaag kan vormen.

De opmars kan snel gaan, omdat de soort wordt omschreven als “the perfect hitchhiker”, de perfecte lifter zeg maar. Aangezien er momenteel vooral in Italië (en de omgeving van de Alpen) een ware plaag is, is de kans op aantreffen mogelijk het grootst in de omgeving van autosnelwegen (parkings) komende van het zuiden. Of in de omgeving van bedrijven die regelmatig een levering/transport vanuit Italië ontvangen, of mensen die regelmatig naar Italië reizen met de auto. Maar ook in Nederland neemt het aantal meldingen toe, dus ze kan evengoed vanuit een andere windstreek ons land binnendringen.

De bruingemarmerde schildwants kan zowat overal worden aangetroffen: in de vrije natuur, maar ook in een landelijke en zelfs in een stedelijke omgeving. In het najaar (vanaf september) verzamelen de volwassen schildwantsen zich massaal in en rond gebouwen.

Een goed zicht op de verspreiding van deze exotische soort is dus heel belangrijk. Iedereen kan mee een oogje in het zeil houden. Hierbij moet je wel goed opletten, want de bruingemarmerde schildwants H. halys lijkt sterk op een inheemse schildwants: de grauwe schildwants Rhapigaster nebulosa. Met deze herkenningsfiche kan je de gevonden exemplaren correct identificeren.

Heb je fruit in tuinbomen of omgeving: wees dan extra aandachtig als je misvormde vruchten met verzonken plekken ziet (zie schadebeeld foto fiche). Dit schadebeeld kan ook door andere (inheemse) schildwantsen veroorzaakt worden.

Wat doen als je ze vindt?

Maak een melding met de precieze locatie op waarnemingen.be. Best met foto van rug- én buikzijde. Je mag ook steeds een mailtje sturen naar [email protected] en/of [email protected]. Op basis van deze waarnemingen worden waarschuwingen naar fruittelers in de nabije omgeving gestuurd voor verhoogde aandacht en eventuele maatregelen te nemen (bijvoorbeeld het sluiten van netten rond hun boomgaarden).  

 Tekst: Tim Beliën, Proefcentrum Fruit.