Protecting Nemo: genetisch onderzoek in koraalriffen 


In 2014 richtte President Obama grote zeereservaten op in de Stille Oceaan om tropische koraalriffen te beschermen. Door de genetische diversiteit en verspreiding van koraalriffen te onderzoeken, willen mariene wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel nu wereldwijd nieuwe zeereservaten aanwijzen.

Iedereen kent de plaatjes van koraalriffen van tv of films, maar vraag het aan een voorbijganger op straat en de kans is groot dat ze niet weten of een koraal nu een steen, een plant, of een dier is. Niet eens zo verwonderlijk, want koralen zijn het allemaal een beetje. Ze maken een skelet dat er soms uitziet als een steen en daarnaast hebben veel tropische koralen algjes in hun weefsels die aan fotosynthese doen, net als planten. Maar de koralen zelf zijn wel degelijk dieren, meer bepaald neteldieren, familie van de kwallen en anemonen. 

Tropische koralen zijn een verzameling aan elkaar levende poliepen. Door middel van de energie uit fotosynthese vormen ze kalkskeletten rondom elke koraalpoliep. Doordat elke generatie opnieuw verderbouwt op de vorige, wordt het koraalskelet steeds groter. Koralen zijn dus echte ecosysteem-ingenieurs, ze bouwen een structuur waar alle andere koraalrifdieren in en op kunnen leven.

Afbeelding

De koraalkolonies groeien in allerlei vormen: platte schijven, lange takken of grote bollen van meters doorsnee. Alle koralen bij elkaar vormen samen met andere organismen het kleurrijke koraalrif, een driedimensionale structuur in de oceaan, en voorzien daarmee in schuilplaatsen en voedselvoorziening voor de grootste mariene biodiversiteit ter wereld. Niet alleen mooi om te zien, maar ook van economisch belang: het rif voorziet miljoenen mensen van voedsel en inkomsten door visserij en toerisme. Daarnaast werkt het koraalrif als golfbreker en voorkomt zo kusterosie. 

Niettemin verdwijnen koraalriffen in een snel tempo. Dat komt enerzijds door lokale bedreigingen als overbevissing en vervuiling. Inmiddels is 20 procent van alle riffen verdwenen en loopt nog eens 75 procent van de riffen het risico de komende decennia te verdwijnen door lokale bedreigingen. Daarnaast zijn er  globale bedreigingen, namelijk de opwarming van de zee en oceaanverzuring als gevolg van klimaatverandering. Koralen in te warm water stoten massaal hun kleurrijke fotosynthetiserende algjes uit, waardoor ze verbleken.

Omdat deze algjes via fotosynthese zorgen voor een groot deel van het voedsel van het koraal blijft het koraal door hun vertrek verzwakt achter en kan er massale sterfte ontstaan op een koraalrif. Door verhoogde CO2-waarden in de atmosfeer komt er ook meer van dit gas in de oceaan terecht en vormt het er koolzuur, waardoor de door de koralen gevormde calciumskeletten langzaam oplossen en de koralen moeilijker nieuwe skeletten kunnen opbouwen.

Het inrichten van zeereservaten (gebieden waarin niet gevist mag worden en waar koraalriffen niet beschadigd mogen worden door bijvoorbeeld ankers) is de beste methode om zowel het ecosysteem, als de biodiversiteit van koraalriffen te beschermen. Bij het aanwijzen van die reservaten moet vooral gekeken worden naar de soortenrijkdom van een gebied, de genetische diversiteit van de organismen die er voorkomen, en de verbondenheid van die organismen met andere gebieden. Door in een groot gebied (honderden kilometers) weefselstalen te nemen van een heel aantal koraalrif-organismen zoals koralen, zeesterren, doopvontschelpen en vissen, kunnen onderzoekers de genetische diversiteit bekijken per locatie, maar ook de connectiviteit tussen locaties onderzoeken.

Hoewel het instellen van zeereservaten de gevolgen van klimaatverandering niet kan stoppen, blijken koraalriffen die binnen goed gereguleerde reservaten leven wel veel weerbaarder te zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. 

Het is van het grootste belang om klimaatverandering een halt toe te roepen, maar er is daarnaast ook actie nodig om de koraalriffen te redden. Goed gereguleerde zeereservaten vormen daarin een belangrijke eerste stap. 

Wat kunnen we in België doen om koraalriffen te beschermen? Onze ecologische voetafdruk verminderen, want CO2-uitstoot is verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde en de verzuring van de oceanen. Deze factoren veroorzaken vervolgens de wereldwijde globale bedreiging van koraalriffen. Ook koop je beter geen exotische souvenirs zoals koralen, schelpen of opgeblazen kogelvissen, en bestel je best geen exotische vis uit koraalriffen in restaurants en viswinkels.

Tekst: Rosa van der Ven, biologe Vrije Universiteit Brussel
Foto: Dennis De Ryck & Rosa van der Ven

Lees het volledige bericht op wtnschp.be