Robuuste, groene valleien cruciaal in een veranderend klimaat

De klimaatverandering en de zorgwekkende afname aan biodiversiteit stellen ons voor gigantische uitdagingen. Hoe kunnen robuuste, groene valleien een antwoord bieden? En hoe kunnen we daar concreet werk van maken in Vlaanderen?

In Vlaanderen zullen we de gevolgen van de klimaatverandering in eerste instantie ervaren als een wijziging in de neerslagpatronen en extremer weer: langdurige en toegenomen neerslag, hevige neerslagpieken, hittegolven en langere droogteperiodes. Dat leidt tot wateroverlast en tegelijkertijd tot verdroging van de grondwatertafel.

Zelfs in het meest optimistische scenario zullen veel milderende maatregelen nodig zijn om de gevolgen op te vangen. Natuur, en in het bijzonder levende rivieren en gezonde valleisystemen, kunnen daarin een grote rol spelen. Ze vormen kostenefficiënte verweermiddelen tegen de negatieve effecten van de klimaatverandering.

Hoe speelt de natuur dat klaar? Via de vegetatie. Bomen en planten zorgen ervoor dat meer water opgenomen wordt in de bodem, en dat dat trager gebeurt. Zo is er minder kans op grote overstromingen stroomafwaarts. Bovendien zorgt verdamping van water via vegetatie voor een koeler lokaal klimaat. Tijdens periodes van hitte zorgt natuur zo voor verkoeling, terwijl gebieden die niet genoeg water kunnen verdampen, zoals steden en grootschalige landbouwgebieden, kwetsbaarder zijn voor de effecten van een hittegolf. Bossen en moerassen houden uiteraard ook koolstof vast en beschermen ons niet alleen tegen de gevolgen, maar ook tegen de oorzaken van de klimaatverandering.

Maar de grootste winst in het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering ligt in natuurherstel en natuurontwikkeling in onze valleien. Natuur en biodiversiteit herstellen betekent in dat geval vooral het herstellen van de natuurlijke waterhuishouding. Dat houdt in dat rivieren weer mogen meanderen en dat ze opnieuw kunnen overstromen in hun natuurlijke overstromingsgebieden, zoals dat vroeger gebeurde. Belangrijk daarbij is dat de ingrepen niet beperkt worden tot kunstmatige opvangbekkens, die oninteressant zijn voor de natuur.

Behalve ruimte maken voor water, is er ook nood om meer water te laten doordringen in de diepere bodem. Die infiltratie bevorderen kan door drainering ongedaan te maken en de betonnering te stoppen, ook buiten de vallei. In de boven- en middenloop van de vallei moeten de natte graslanden en kwelzones hersteld worden, benedenstrooms zijn moerassen van groot belang.

In Oost-Brabant werkt Natuurpunt aan de versterking van natuurlijke valleien. De Groene Vallei is een open ruimtegebied in de verstedelijkte driehoek tussen Leuven, Brussel en Mechelen. Ook in de vallei van de Demer en Beneden-Dijle wordt een natuurherstelproject uitgevoerd. In de Hagelandse Vallei en de Velpe- en Getevallei lopen ook belangrijke natuurprojecten die als goede praktijkvoorbeelden kunnen dienen.

Drie gerenommeerde wetenschappers Professor Patrick Willems, professor Gert Verstraeten en professor Johan Eyckmans en de Regionale Vereniging Natuurpunt Oost-Brabant gaan samen op zoek naar antwoorden op klimaatuitdagingen en de rol van natuur daarin, tijdens het symposium van Natuurpunt Oost-Brabant op 18 februari 2017.

Tekst: Margriet Vos, Natuurpunt Oost-Brabant
Foto: Vlaamse gemeenschap
Meer info: www.natuurpuntoostbrabant.be