Slangenarenden vieren hoogtij

De afgelopen weken pleisterden 8 verschillende Slangenarenden in België: 6 op het Groot Schietveld in Brecht en 2 in en rond het militair domein van Helchteren. Sinds de jaren 90 worden Slangenarenden met een toenemende regelmaat gezien in ons land, maar nooit waren het er zoveel.

De Slangenarend heeft een uitgestrekt broedgebied. Je kan hem in Europa aantreffen in Zuid-Europa van Portugal, Spanje en Zuid Frankrijk tot in Turkije, en in Oost-Europa noordelijk tot in Polen. Recent is de zuidelijke populatie uitgebreid naar het noorden en intussen wordt er bij onze zuiderburen al gebroed tot in de Alpen en tot net onder Parijs. Overwinteren doen ze in Afrika in een langgerekte zone net onder de Sahara, van Senegambia in het westen tot in Zuid-Soedan en Ethiopië. Het zijn dus echte lange-afstandstrekkers.

Wel vermijden ze om over water te vliegen. Tijdens de trek maken ze dan ook gebruik van landengtes zoals Gibraltar en de Bosporus om de overtocht over water zo kort mogelijk te houden. Met deze watervrees is het niet verwonderlijk dat zwervers in West-Europa ook zelden de oversteek over de Noordzee wagen; zo kent Groot-Brittannië tot op de dag van vandaag slechts 3 waarnemingen.

Slangenarenden lijken sterk op bleke Buizerds, maar zijn de helft groter en zwaarder. Met hun brede vleugels scannen ze al ‘biddend’ langdurig het gebied op zoek naar een prooi.

Hopen op eerste broedgeval?
België is – net als Nederland - een vaste zomerstek geworden voor de Slangenarend. De vraag rijst dan wanneer ze tot broeden zullen overgaan. Momenteel zijn er geen redenen om te geloven dat dat snel zal gebeuren. Enkele uitzonderingen tijdens voor- en najaarstrek buiten beschouwing gelaten, worden er in België tijdens de zomer uitsluitend jonge vogels waargenomen (in hun tweede kalenderjaar). Deze vogels blijven soms wekenlang in hetzelfde gebied pleisteren maar zijn nog niet geslachtsrijp en broeden dus nog niet.

In het Zuiden, dus in het broedgebied, arriveren jonge vogels tot een maand later dan de volwassen vogels vanuit Afrika. Het lijkt erop dat de meeste laatkomers almaar vaker op bezette territoria stuiten. De populatie in het zuiden nam namelijk beduidend toe de laatste decennia. Zo steeg het aantal broedparen in Spanje en Frankrijk van respectievelijk 1000-2000 en 800-1000 in de jaren ’80 tot respectievelijk meer dan 10.000 en 2400-2900 in 2010. Op het moment van hun aankomst zijn de jonge, nog niet geslachtsrijpe vogels dus niet meer welkom bij de territoriale broedvogels in het gekende broedgebied. Wellicht zijn zij dan genoodzaakt om verder door te schuiven naar het noorden.

Voedsel
We kunnen er niet naast: het valt op dat Slangenarend alle gebieden waar slangen voorkomen, zoals het Groot Schietveld, feilloos weet te vinden. Maar niet alle Slangenarenden stellen die voorwaarde. Getuige daarvan was een exemplaar dat enkele jaren geleden langdurig een feestje hield op de kikker- en salamanderpopulatie van de Kalkense meersen.

We moeten dus niet noodzakelijk schrik krijgen voor een grote negatieve impact op lokale slangenpopulaties. Slangenarenden eten meer dan alleen maar slangen, ook andere reptielen (zoals hagedissen) en amfibieën (kikkers) of zelfs kleine zoogdieren (voornamelijk muizen) staan op het menu.

Bij de momenteel aanwezige Slangenarenden op het Groot Schietveld, werd vastgesteld dat ze zich tijdens deze uitzonderlijk droge zomerperiode vooral concentreren op kikkers die langs de uitgedroogde plassen en op de brede oevers van droogvallende vennen zitten. Meer dan anders zijn die een erg opvallende en gemakkelijke prooi. Naar schatting staan kikkers in voor meer dan 90% van de prooien van de Slangenarenden in Brecht.

Afbeelding

De zes van Brecht (foto: Maarten Mortier)

Op 4 augustus werden er zelfs zes vogels tegelijkertijd jagend boven de centrale vlakte van het Groot Schietveld waargenomen. Voor wie zelf een kijkje wil nemen: het militair domein is strikt ontoegankelijk, maar de arenden zijn perfect te spotten vanop de weg (Gooreindbaan, Brecht). Die weg is open wanneer er geen schietoefeningen plaatsvinden (een overzicht).

Tekst: Peter Symens & Gerald Driessens, Natuurpunt
Foto's: Marc Tielemans en Maarten Mortier
Video: Jan Vanwynsberghe