Spectaculaire biodiversiteitscijfers voor Bos t’Ename

Arme bossen?

Omdat onze schaarse bossen zo minuscuul lijken in een Europese context, en al helemaal op wereldschaal, hebben ze de perceptie tegen. Hebben deze snippers, eilandjes in een zee van landbouw en bewoning, ook enige erfgoedwaarde, zowel natuurlijk als cultureel? De biodiversiteit ervan is toch arm vergeleken met de grote buitenlandse wouden en ze staan toch mijlenver af van het oerbos. Zo denkt men doorgaans over onze bossen. Als er een gebied al millennialang een boseilandje vormt in een druk bewoond cultuurlandschap dan is het wel het Bos t’Ename. Overleeft natuur daar wel nog? Heeft natuur daar nog kansen?

Best onderzochte bos

Bos t’ Ename kan op vele vlakken model staan voor alle andere bossen, maar onderscheidt zich sterk door de veelheid van kennis die erover is vergaard. Bijna veertig jaar intensief onderzoek leverde een pak uitzonderlijke informatie op, zowel over de geschiedenis als over de biodiversiteit, en over de wisselwerking tussen beide. Over geen enkel bos van de Lage Landen, en wellicht van Europa zijn we zo goed geïnformeerd. Alleen al bij de kevers werden 12 nieuwe soorten voor België, 6 nieuwe voor de Benelux en 1 nieuwe voor het West-Palearctisch gebied gevonden (Henoticus pilifer). Bij de planten werd zelfs een nieuwe soort orchidee voor Vlaanderen (Paarse wespenorchis), gevonden.

Biodiversiteit hotspot

Het historisch onderzoek bracht de biodiversiteit uit het verleden in kaart, maar daarnaast spitste het onderzoek zich ook toe op de inventarisatie van de actuele biodiversiteit. Meer dan 300 specialisten en vrijwilligers hebben zich ingezet voor het biodiversiteitsonderzoek. Net geen 8000 soorten werden recent gevonden. Het einde is nog niet in zicht, wekelijks worden nog nieuwe soorten gevonden. Modellen geven aan dat Bos t’Ename in totaal zo’n 15 à 19.000 soorten planten, schimmels en dieren herbergt. Dat is beduidend meer dan vooralsnog werd ingeschat voor een bos van deze omvang en ligging. Het Bos t’Ename is dus een heuse biodiversiteit-hotspot. De band met het ‘oerbos’ stond in de voorbije eeuwen zwaar onder druk, maar werd nooit helemaal verbroken. De mens was verantwoordelijk voor het verdwijnen van een aantal soorten, maar tegelijk toont onderzoek aan dat menselijke beïnvloeding een rijke biodiversiteit niet uitsluit. Een rijke natuur is perfect mogelijk in een cultuurlandschap. Als dat geen hoopvolle boodschap is.

Uit deze figuur blijkt dat de soortenrijkdom op vlak van vogels zowat volledig in kaart gebracht is, maar dat er op vlak van bijv. kevers en zwammen nog veel bijkomende soorten te verwachten zijn.

Elke soort telt mee

Van de gekende soorten zijn er volgens Rode lijsten 188 bijna in gevaar, 89 kwetsbaar, 35 bedreigd, 9 ernstig bedreigd en 6 werden beschouwd als regionaal uitgestorven. Uitzonderlijk is dat van elke soort de (micro) habitats werden verwerkt in een biodiversiteitsaudit. Op deze manier geeft het onderzoek richting aan een goed beheer van het gebied. De resultaten leverden zowel voor wetenschappers als de beheerder soms verrassende inzichten op. Zo blijkt o.a. dat bosuitbreiding in aansluiting op een oud bos en met een goede uitgangssituatie vrij snel natuurwaarde kan toevoegen. Een hoopvol perspectief!

Meer lezen of het zelf beleven?

Meer lezen kan in het boek 12.000 jaar Bos t’Ename Een hoopvol perspectief voor bos in de lage landen. Of kom het zelf beleven zondag 24 oktober 2021 tijdens 12.000 jaar Bos t’Ename tot leven.

Tekst: Pieter Blondé, Guido Tack, Paul van den Bremt, Martin Hermy en Nele Vanmaele