Steenmarters zoeken onderdak in uilenkasten

Uit waarnemingen van de Kerkuilwerkgroep van Vogelbescherming Vlaanderen blijkt dat verschillende steenmarters hun toevlucht zoeken in nestkasten voor uilen. Die gebruiken ze als schuilplaats of nestruimte. Net zoals de uil, heeft ook de steenmarter te maken met een gebrek aan natuurlijke schuilplaatsen.

Veel diersoorten in Vlaanderen zien hun natuurlijke schuilplaatsen verdwijnen. Ook verschillende uilensoorten zoals de Bosuil, Steenuil en Kerkuil hebben het moeilijk. Om hen een handje te helpen worden overal in Vlaanderen specifieke nestkasten geplaatst. Op die manier kunnen ze rustig hun nestje bouwen en kan bovendien hun broedsucces worden opgevolgd.

Afbeelding

Een Steenmarter, zichtbaar verrast door het bezoek van een vrijwilliger van de Kerkuilwerkgroep. (foto: Paul Helsen)

Alleen krijgen de uilen tegenwoordig al eens bezoek van een onvoorziene gast: de steenmarter. Steenmarters zijn lichtbruine zoogdieren die ongeveer zo groot zijn als een kat. In de tweede helft van de jaren ’90 hebben ze hun leefgebied zichtbaar uitgebreid en intussen zijn ze in heel Vlaanderen weer terug van weggeweest. Het zijn bijzonder lenige dieren die uitstekend kunnen klimmen, ook op muren en boomstammen, zolang het maar niet te glad is. Steenmarters geraken dan ook vlotjes in de nestkasten voor uilen.

Bij controles van de Kerkuilwerkgroep van Vogelbescherming Vlaanderen werden vorig jaar op 70 locaties waar uilennestkasten hangen steenmarters gespot. Bij een 50-tal kasten vond men sporen (uitwerpselen en prooiresten) van de dieren terug in de kasten en op 3 plaatsen (Sint-Truiden, Veurne en Mol) trof men in de kasten nesten van steenmarters aan. Vooral uit West-Vlaanderen komen nu regelmatig berichten dat steenmarters waargenomen worden in of rond de kerkuilnestkasten. Wellicht is dat te verklaren door het feit dat kasten daar vaker op boerderijen geplaatst worden.

Een verklaring voor het fenomeen dat steenmarters binnendringen in uilennestkasten is wellicht te vinden in dezelfde verarming van het leefgebied waar uilen mee te maken hebben. Natuurlijke holtes worden schaars en in huis worden ze steeds meer geweerd door betere isolatie en afsluiting. De uilenkasten zijn dan ook ideaal om overdag te schuilen of om hun nestje te bouwen. Maar ook aan de eieren of jongen van uilen doen ze zich graag tegoed.

Toch maakt de Kerkuilwerkgroep zich nog niet onmiddellijk grote zorgen. Het aantal uilnestkasten dat door steenmarters gekraakt wordt is relatief laag en bovendien gaat het om een natuurlijk fenomeen. Ook wanneer uilen in natuurlijke holten (zoals boomholten) of in zolders van schuren hun nest maken, gebeurt het dat een marter de jongen komt roven.

Maar het gevaar bestaat dat de nestkasten een ecologische val worden voor de uilen, waarbij marters de kasten associëren met voedsel en uilen dus een makkelijk slachtoffer worden. Bovendien zien de uilen mogelijke nestruimtes verdwijnen. Er zijn dan ook eenvoudige maatregelen om te voorkomen dat marters de uilnestkasten binnendringen. Steenmarters zomaar proberen doden is niet alleen verboden, het heeft ook weinig nut. Door een marterterritorium vrij te maken, komt er immers opnieuw ruimte vrij voor andere marters. Daarom worden uilenkasten beveiligd tegen marters (maar ook tegen duiven en kauwen) door verschillende systemen aan te brengen waarbij enkel de uil binnen geraakt. Bij steenuilkasten zijn dit pendel- en sluitsystemen terwijl men bij kerkuilkasten de wand rond de ingangspijp glad maakt (door een kraag of scherm aan te brengen) zodat de marter er onmogelijk in kan kruipen.

En wat dan met de steenmarters? Verdienen ook zij geen warme nestplek? Zeker wel. Daarom experimenteert Natuurpunt in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos en Vivara met kunstmatige schuilplaatsen voor steenmarters. Steenmarters zoeken in onze streken warme gesloten plekjes op, in tegenstelling tot hun soortgenoten in mediterraan gebied. Natuurpunt ontwierp daarom kasten met geïsoleerde wanden en plaatste ze naast eerder ontwikkelde niet-geïsoleerde kasten. Zo wil men nagaan of de dieren al dan niet een voorkeur hebben voor warm of koeler. Op die manier worden zowel de uilen als de steenmarter geholpen in hun zoektocht naar nestruimte en zijn de steenmarters misschien wel minder geneigd om hun nest te maken op uw zolder.

Meer informatie over de steenmarter kan u terugvinden op: www.steenmarter.be

Tekst: Han Lagring en Diemer Vercayie, Natuurpunt
Met dank aan: Ludo Smets, voorzitter Kerkuilwerkgroep Vogelbescherming Vlaanderen vzw; Michiel Vandegehuchte, Agentschap voor Natuur en Bos
Foto: Paul Helsen