Stikstofakkoord: Vlaanderen zet vergunnen voorop en verlaagt natuurambities

“Toekomstperspectief met kleine t, voor zowel natuur als landbouw”, klinkt het bij BBL, Natuurpunt, Greenpeace, WWF, BOS+, Dryade en WMF. De milieu- en natuurorganisaties zijn tevreden dat de stikstofproblematiek voor het eerst wordt erkend en aangepakt, maar betwijfelen of het geheel juridisch en in de praktijk zal standhouden en of het beoogde natuurherstel ermee zal worden bereikt. “De laatste maanden is de focus verschoven richting juridische goochelarij, en is het doel - de natuur herstellen en onze gezondheid beschermen - naar de achtergrond verdwenen.” Bovendien schept men valse hoop op afzwakking in de toekomst door te beloven de Europese regels in vraag te stellen voor Vlaanderen.

Doel verdwijnt naar achtergrond

Het stikstofdossier kwam op tafel door de sterke achteruitgang van onze kwetsbare natuur en de regels die Europa terecht oplegt om die achteruitgang te stoppen. Al decennialang verzwakt die druk de biodiversiteit en creëert hij gezondheidsproblemen. Het stikstofdecreet moet in de eerste plaats daarop een antwoord bieden. 

Het nieuwe akkoord toont echter dat de focus sterker ligt op juridische oplossingen dan natuurherstel. Gevolg: natuurbescherming vormt niet meer de kern, wel het mogelijk maken van vergunningen. De garanties die nodig zijn om effectief de natuur in goede staat te brengen, verdwijnen naar de achtergrond. Dat betreuren de organisaties. 

Ondanks de budgetten voor natuurherstel en gedeeltelijke afbouw van de veestapel, lijkt het akkoord vooral op maat om vergunningen te kunnen blijven verlenen. De robuustheid blijft een vraagteken. De stikstofuitstoot van bestaande industrie en transport blijft onterecht buiten schot.

Adviezen onvoldoende gevolgd

De makers van het decreet zeggen volop rekening te houden met zowel adviezen van de Raad van State als van juristen. Dit strookt niet met de werkelijkheid. De bedenkingen van de Raad van State over de ondoeltreffendheid van de technologische maatregelen, het gebruik van vergunningverlening op krediet en de problemen met de rekentool voor de impact op natuur, worden onvoldoende meegenomen. Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu: “Het advies was een uitnodiging om het probleem voor eens en altijd bij de bron aan te pakken: een integrale verduurzaming van de landbouwsector.  Voor milieu- en natuurverenigingen betekent dat een verschuiving met agro-ecologische focus. Die noodzakelijke begeleiding van landbouwers richting meer agro-ecologie komt niet aan bod”.

De vergunningsdrempels, die juridisch slechts aanvaard kunnen worden als de overbelasting van natuurgebieden weggewerkt is, blijven behouden. De onderbouwing ervan gebeurt op advies van de Raad van State wel grondiger. Verder werd ook het extern salderen opgenomen in het akkoord. Dit onderling uitwisselen van emissierechten tussen bedrijven is niet aanvaardbaar zolang de schadedrempel van natuur wordt overschreden. Het is tegelijk belangrijk daarbij de meest recente wetenschap te gebruiken over de schadedrempels, de zogenaamde KDW of kritische depositiewaarden. De urgentie van bescherming van het Turnhouts Vennengebied, die in eerdere akkoorden werd erkend, wordt in dit akkoord afgezwakt, en een effectieve oplossing wordt zo op de lange baan geschoven. 

“Na 2030 wordt niet meer met drempels gewerkt, maar wordt per bedrijf gekeken naar de uitstoot. Dat is een goede zaak. Vanaf enkele honderden meters afstand kan je stikstof niet meer aan één bedrijf toewijzen. "Een beleid waar alle bedrijven inspanningen leveren is dan de aangewezen aanpak,” stelt Jos Ramaekers van Natuurpunt.

Papieren toekomstperspectief

“Met boekhoudkundige trucjes tracht dit akkoord het zo goed als volle stikstofbad kunstmatig groter te maken. Onze natuur zal verstikken, maar op papier zal er geen vuiltje aan de lucht zijn”, zegt Joeri Thijs van Greenpeace. “Met de focus op dure technologie wordt het destructieve businessmodel van de agro-industrie bovendien versterkt, ten koste van agro-ecologische boeren en de natuur.”

“Het voorstel om beschermde natuur omwille van economische redenen te gaan schrappen en compenseren in grotere gehelen, druist helemaal in tegen de nood aan herstel van de biodiversiteit”, benadrukt de West-Vlaamse Milieufederatie. Bovendien vinden de organisaties het ongehoord dat Vlaanderen aan Europa zou vragen om de lat voor natuurbescherming lager te leggen omdat we dichtbevolkt zijn. Dat veel mensen blootgesteld zijn aan de schadelijke stikstofuitstoot van landbouw en industrie, zou net een reden moeten zijn om de leefomgeving extra te beschermen.