Uitzonderlijke steppeparelmoervlinder gezien in de Kempen

Op 26 juni 2019 werd in Westerlo een zeldzaamheid gespot: de steppeparelmoervlinder. De laatste jaren duiken verschillende lang verdwenen of nieuwe soorten in Vlaanderen op. De invloed van klimaatverandering is ook bij onze vlinderfauna merkbaar. Zo zien we terug kaasjeskruiddikkopjes en vestigden de braamparelmoervlinder en het scheefbloemwitje zich.

Tijdens een wandeling in Westerlo zag een waarnemer een parelmoervlinder op enkele bloemen tussen een maïsakker en een gemaaid grasland. De vlinder bleef in de buurt rondvliegen en keerde regelmatig naar dezelfde plaats terug. Na het nemen van foto’s kon de waarnemer de vlinder op naam brengen als steppeparelmoervlinder en dit werd bevestigd door experts van de vlinderwerkgroep van Natuurpunt. De steppeparelmoervlinder is een zeer grote zeldzaamheid in Vlaanderen. Er is 1 ongedateerde melding uit Herne en in 1959 werd de soort in Maaseik waargenomen. Telkens ging het om 1 exemplaar en dus geen populatie.

In Wallonië kwam de soort vroeger voor in de Famenne maar is tegenwoordig alleen nog te vinden in enkele kleine populaties in de Gaume, in het uiterste zuiden van het land. Ook in Nederland is de soort slechts hoogst uitzonderlijk aanwezig, met enkel een kleine populatie tussen 1993 en 1996, waarbij vermoedens over introductie nooit werden opgehelderd. Iets verder af is steppeparelmoer lokaal op kalkgraslanden in de Duitse Eifel en in Frans Lotharingen. De soort leek daar recent terrein te verliezen. De kern van het leefgebied bevindt zich zoals de naam al doet vermoeden voornamelijk in centraal en oost-Europa tot in Siberië. Daar kan de vlinder in hoge dichtheden voorkomen. Net zoals de verwante veldparelmoervlinder, leven de rupsen in groep in spinselnesten op smalle of ruige weegbree, uitzonderlijk ook op kleine ratelaar of brede ereprijs. De soort is meestal honkvast en dus geen typische zwerver, maar bij aanhoudende warme weersomstandigheden kan ze wel grote afstanden afleggen. Het is niet helemaal zeker dat de vlinder niet door menselijk toedoen in Westerlo verscheen, maar het is evenmin onwaarschijnlijk dat het opnieuw een klimaat-nieuwkomer betreft.

Volgens de Climatic Risk Atlas voor vlinders uit 2008 zou het klimaat in Vlaanderen in de toekomst, tegen 2050, gunstiger kunnen zijn voor deze soort. Mogelijk is het echter in 2019 al zover, al is het nog afwachten of er meerdere exemplaren opduiken en of dit tot voortplanting zal leiden.

Kijk zeker mee uit naar bijzondere vlindersoorten in je eigen tuin. Binnenkort is er De Grote Vlindertelling van Natuurpunt. Tussen 6 en 28 juli 2019 zien we je telresultaten graag binnenkomen op www.vlindertelling.be.

Tekst: Wouter Vanreusel (Natuurpunt Studie) & Pieter Vantieghem (Vlinderwerkgroep van Natuurpunt)