Vallei van de Oude Kale: meer soortenrijkdom door natuurbeheer

Eind mei gingen Meetjeslandse specialisten op zoek naar het planten- en dierenleven in de Vallei van de Oude Kale. En de verwachtingen waren hoog gespannen op deze zogenaamde Bioblitz/1000 soortendag. Want de onderzoekers konden in dit natuurgebied de vergelijking maken tussen percelen die nog maar net en al heel lang in beheer zijn bij Natuurpunt.

Dulfkes, eeuwenoud irrigatiesysteem

De Vallei van de Oude Kale is uniek in Vlaanderen. Dit natuurgebied is meer dan 75 hectare groot en ligt in Merendree en Vinderhoute, ten westen van Gent. De Oude Kale speelt een sleutelrol in het unieke karakter: deze eeuwenoude beek kronkelt door de vallei, waar knotwilgen een vertrouwde aanblik zijn in het landschap. Haaks op de beek legden veeboeren eeuwen geleden smalle percelen aan die van elkaar waren gescheiden door grachtjes of ‘dulfkes’. Deze grachten dienden om de grondwaterstanden en grondwaterkwaliteit te regelen. Op die manier verkregen de boeren een maximale hooiproductie. Omdat ze vaak de eigendomsgrenzen aangaven, zijn veel van die dulfkes bewaard gebleven – en dus ook de hooilanden errond.

Waardevolle graslanden

Natuurpunt koopt hooilandpercelen in de vallei om ze te verschralen. Dat betekent dat men deze hooilanden de eerste jaren regelmatig moet maaien. Belangrijk daarbij is dat het maaisel meteen wordt afgevoerd, zodat de bodem verarmt. Verarming zorgt ervoor dat zeldzame planten niet verdrongen worden door de courantere soorten zoals grassen en brandnetels.

Afbeelding

Onderzoekers op pad (foto: Chris Bruggeman)

Evolutie zichtbaar

Tijdens de Bioblitz ontdekten de Natuurhistorische Werkgroepen Meetjesland van Natuurpunt grote verschillen tussen de hooilanden. Zo werd een graslandje onderzocht dat twee jaar in beheer was bij Natuurpunt, een grasland van 10 jaar en van 40 jaar in natuurbeheer.

Bij het perceel dat 40 jaar in natuurbeheer is, zag men bijna dubbel zoveel plantensoorten en veel meer bloemen. Als je de resultaten van de drie graslanden naast elkaar zet, dan vond men respectievelijk 58, 73 en 100 plantensoorten.

Afbeelding

Dwerghuismoeder en bruine daguil (foto’s: Henk Wallays)

Tellen en inschatten

Het registreren van waarnemingen gebeurt meestal volgens het systeem van ‘streeplijsten’: soort gezien? Streepje zetten en klaar. Voor het opvolgen van het beheer van een gebied op lange termijn is het ook zinvol om planten te monitoren op basis van aantallen per soort. Deze methode werd toegepast tijdens de 1000 soortendag, om de bedekking in te schatten van de plantensoorten op perceelsniveau. Doet men dit om de zoveel tijd opnieuw, dan kan je de evolutie van de plantenpopulaties volgen.

Bij dieren was het moeilijker om de drie hooilanden te vergelijken, omdat dieren zich nu eenmaal verplaatsen. Wel stelden de onderzoekers vast dat het aantal insectensoorten het grootst was op het hooiland dat het langst in beheer is. Het feit dat insecten werden gevonden die gebonden zijn aan schrale graslanden, zegt veel over de waarde van graslanden onder een goed natuurbeheer. Want bijvoorbeeld nachtvlinders zoals de dwerghuismoeder en de bruine daguil kom je niet overal tegen. Heel wat insecten leven van één of enkele plantensoorten. Is die (waard)plant er niet, dan zal het insect er ook niet te vinden zijn.

Meer dan 1.000 op de teller

De resultaten tonen aan dat natuurbeheer op dit soort graslanden belangrijk is. Want meer plantensoorten betekent ook meer insecten, meer vogels, meer zoogdieren enzovoort. Tijdens de Bioblitz/1000 soortendag werden 401 soorten op naam gebracht, waarvan 94 soorten nog niet eerder waren geïnventariseerd in dit natuurgebied. Het totale aantal plant- en diersoorten die de laatste jaren in de Vallei van de Oude Kale werden waargenomen, bedraagt momenteel 1.370 soorten.

De gedetailleerde cijfers vind je op de Bioblitz Kalevallei 2022 - Waarnemingen.be

Tekst: Gaea Rysselaere en Chris Bruggeman (Natuurpunt Meetjesland)