Bruinvissen, de kleinste walvisachtigen van onze Noordzee, zijn terug van weggeweest. Door overbevissing en klimaatverandering veranderde het voedselaanbod van deze zeezoogdieren, waardoor ze opnieuw voor onze kust voedsel komen zoeken. Maar langs de Belgische stranden staan ook veel recreatieve warrelnetten opgesteld, waarin heel wat Bruinvissen verstrikt raken en sterven. De Europese Commissie tikte België reeds in 2008 op de vingers omdat er onvoldoende zekerheid is dat de aangekondigde maatregelen afdoende zijn voor de bescherming van de Bruinvis. We zijn nu drie jaar verder en Natuurpunt vindt dat het hoog tijd is voor een eenvormig en efficiënt maatregelenpakket voor de bescherming van de Bruinvis in Vlaanderen.
De Bruinvis (Phocoena phocoena) is de kleinste walvisachtige in onze Noordzee. Hij is minder dan 2 meter groot, heeft een bol voorhoofd en een kleine snuit. Zijn kenmerkende kleine, driehoekige vin met stompe tip kan je soms van op het strand boven het wateroppervlak zien uitsteken.
Bruinvissen vertoeven het liefst in ondiep water tot 300 m diep en in water dat onder de 17ºC blijft. Ze komen voor in alle ondiepe wateren van het noordelijk halfrond: van IJsland, over Noorwegen tot West-Afrika. Ook onze Zuidelijke Noordzee is een geliefde trekpleister voor deze kleine walvis. Zout, zoet of brak, het kan allemaal wat de Bruinvis betreft. Het komt daarom wel eens voor dat een Bruinvis een rivier opzwemt, in de jaren '30 ooit zelfs tot in het Mechelse dorp Leest.
Terug van weggeweest
Tussen de jaren ‘50 en ‘80 ging de Bruinvis sterk achteruit. Vervuiling en de toename van de visserij zorgden voor een afname in de beschikbaarheid van hun voedsel en ze raakten vaker verstrikt in vissersnetten. Sinds 1995 worden er weer regelmatig Bruinvissen langs de kust gezien. Uitgebreide tellingen vanaf zeeschepen in 1994 (SCANS) en 2005 (SCANS2) toonden aan dat het totaal aantal Bruinvissen in de Noordelijke en Zuidelijke Noordzee in beide jaren rond de 250.000 dieren schommelde. In 1994 leefde echter tweederde van de populatie in de noordelijke Noordzee. In 2005 verhuisde daarvan een derde naar de Zuidelijke Noordzee. Onderzoekers nemen aan dat de Bruinvissen op zoek gingen naar nieuwe voedselbronnen. Dit was nodig door een wijziging in het voedselaanbod die samenhangt met de overbevissing en de klimaatverandering.
Maatregelen nodig om Bruinvis te beschermen
Samen met de terugkeer van de Bruinvis duikt ook het probleem van de bijvangsten weer op. Vanaf februari tot juni komen de Bruinvissen tot dicht bij onze kust op zoek naar voedsel. Daar geraken ze regelmatig verstrikt in de recreatieve warrelnetten die op Vlaams grondgebied geplaatst worden, net aan de laagwaterlijn. Vissers zetten deze netten uit om Tong te vangen, die dan onze ondiepe kust opzoekt om te paaien. Reeds jaren is er commotie rond deze vorm van recreatieve visserij. Naast het gevaar voor Bruinvissen, legt deze vorm van recreatie bovendien een zware hypotheek op de toekomstige vangsten van Tong voor de beroepsvisserij. Tot ongeveer de helft van alle aangespoelde Bruinvissen bleek door deze netten om het leven gekomen te zijn, een dusdanig hoog percentage dat er zelfs bezorgdheid heerst over de effecten op populatieniveau.
Bruinvissen zijn officieel beschermde dieren met een internationale Rode Lijst-status (IUCN). Volgens de Europese wetgeving (Habitatrichtlijn) geniet de Bruinvis het strengste beschermingsregime. De bevoegde Commissie oordeelt dan ook dat de bijvangst van Bruinvissen een schending vormt van verschillende Europese verplichtingen. In 2008 werd België al op de vingers getikt door de toenmalige Europese Commissaris van Leefmilieu, Stavros Dimas, omdat aangekondigde maatregelen de Bruinvis onvoldoende zouden beschermen. Het risico is dan ook reëel dat volgend jaar vanaf februari weer dode Bruinvissen op onze stranden zullen aanspoelen. Natuurpunt vraagt dan ook om nu te starten met eenvormige en doeltreffende maatregelen voor Vlaanderen zodat het voorjaar van 2012 eindelijk Bruinvis-safe kan zijn.
Meer info op:
Dossier warrelnetten Kustwerkgroep Natuurpunt
Overzicht van strandingen aan Belgische kust
Overzicht van strandingen aan Nederlandse kust
Tekst: Nathalie De Snijder, Natuurpunt Beleid
Foto's: Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief