Vlaanderen is dol op vogels tellen

Tijdens de 21ste editie van Het Grote Vogelweekend van Natuurpunt telden, volgens de voorlopige cijfers, 46.164 enthousiaste deelnemers verspreid over Vlaanderen hun tuinvogels. Er werden 724.776 vogels geteld in 32.855 tuinen. Gemiddeld zagen de vogeltellers 22 vogels van 7 soorten per tuin, dat is iets minder dan vorig jaar. De top 3 is: huismus, koolmees en kauw.

Vorig jaar stond de vink nog op de derde plaats en die zakt nu weg naar de zesde plaats. “Niet echt verrassend”, volgens Gerald Driessens, vogelexpert van Natuurpunt, “want grote groepen vinken ontbreken nu, ze kunnen dus niet opboksen tegen de soorten die wel in groep onze tuinen bezochten. Voor de kauw was het geleden van 2020 dat ze nog de top 3 haalde.” 

“De huismus, niet toevallig de Vogel van het Jaar 2024 was alweer de meest getelde vogel tijdens het vogeltelweekend. In ongeveer de helft van de getelde tuinen werden huismussen opgemerkt. We kunnen maar blij zijn dat deze soort jaar op jaar die status weet te behouden maar we moeten dit toch relativeren: hun broedpopulatie is in Vlaanderen sinds 2007 met 42% gedaald. Het verdwijnen van nestgelegenheid en voedselplaatsen is hiervan de belangrijkste oorzaak. 

De merel doet het ietsje beter en staat op de 7de plaats. Volgens de voorlopige cijfers ziet het ernaar uit dat hij in iets meer tuinen aanwezig was: van 69% naar 73% van de tuinen. Of dat echt een gevolg is van een hoger aantal noordelijke merels dat we op bezoek krijgen, van een licht herstel na het usutu-virus van onze eigen broedvogels of een combinatie van de twee, is niet duidelijk.

De houtduif heeft zich de afgelopen 30 jaar volop in onze steden gevestigd. Ze klimt jaar na jaar hoger in de top 10: ze staat nu voor het tweede jaar op een 4de plaats. Het lijkt erop dat ze dominant is over de Turkse tortel, die vroeger in onze steden heerste. Die laatste was 10 jaar geleden nog goed voor een zesde plaats en moet het nu stellen met een 9de plaats. Zowat overal boert de Turkse tortel zichtbaar achteruit en dat blijkt ook uit andere vogeltellingen.

We zien een geleidelijke toename van grote bonte spechten, zowel in steden als op het platteland. Deze soort werd in meer dan 15% van de getelde tuinen vastgesteld, wat bijna een verdubbeling is van de verspreiding in 2019. In het eindrapport zullen we extra aandacht besteden aan de aanwezigheid en de status van spechten in onze tuinen, en zullen we de invloed van een tuinvijver op tuinvogels belichten.

Aantal vogels in onze tuinen

Er werden in onze tuinen gemiddeld 22 vogels van 7 soorten gezien, in 2023 waren dat 24 vogels van evenveel soorten. De koolmees is opgemerkt in het grootste aandeel tuinen (79%). De tijd dat de merel deze plaats jaarlijks opeiste, ligt al van 2017 achter ons. De tellingen lopen nog volop binnen maar met 46.164 vogeltellers, in zowel scholen als thuis, kunnen we stellen dat het vogels tellen bijzonder populair is geworden.

De tuinvogeltelling is een momentopname die vooral zegt welke vogels op dat moment naar onze tuinen komen. Dat zegt niet altijd iets over de populatietrends van de respectievelijke soorten op nationale of Europese schaal, maar hier en daar zien we wel parallellen. Het aantal vogels dat in je tuin opduikt is onderhevig aan het weer en de beschikbaarheid van natuurlijk voedsel in de natuur, maar ook de regelmaat en de klokvastheid waarmee dat voedsel wordt aangeboden is een bepalende factor, want vogels geven prioriteit aan locaties met een gegarandeerd voedselaanbod.

Minder verpakking, verantwoord voederen 

We hebben in de aanloop naar het vogelweekend extra aandacht besteed aan het afvalvrij voederen van tuinvogels. Overtollige verpakkingen zijn helaas een vast gegeven geworden in onze consumptiemaatschappij. Het is daarom belangrijk dat we aan producenten duidelijke signalen geven hoe we vogelvoeder verpakt willen zien en hoe wij het willen aanbieden.

Vogels en onze tuinen

Onze tuinen bedekken 12% van de Vlaamse oppervlakte, door die samen natuurlijker in te richten, kunnen we extra troeven creëren, niet alleen voor vogels maar voor heel wat andere dieren en planten. Een meer natuurlijke inrichting, gecombineerd met de nodige rust, zorgt ervoor dat tuinvogels er naast voedsel ook een broedplaats kunnen vinden. Zelfs als je geen tuin hebt, kan een mussen-, spreeuwen- of gierzwaluwkast tegen de muur het verschil maken voor die soorten.

Over Het Grote Vogelweekend

Het Grote Vogelweekend is de grootste publiekscampagne van Natuurpunt, de tellingen van deze editie lopen nog volop binnen. Met Het Grote Vogelweekend wil Natuurpunt gegevens verzamelen over onze tuinvogels. Met alleen professionele biologen en kenners zou het onmogelijk zijn om zoveel gegevens te verzamelen. Maar evenzeer wil Natuurpunt met deze campagne mensen wakker maken voor de schoonheid die in onze natuur en onze tuinen te vinden is. We willen iedereen aanmoedigen om vogels op een verantwoorde manier te voederen en te helpen, vooral tijdens de wintermaanden maar ook tijdens het broedseizoen.
Natuurpunt wil alle tellers en onze tuinvogelambassadrice Tine Embrechts bedanken voor hun enthousiasme en de hulp bij deze telling. De definitieve resultaten verschijnen eind februari in een uitgebreider rapport.

De top 10 in Vlaanderen (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Kauw (5)

4. Houtduif (4) 

5. Pimpelmees (6) 

6. Vink (3) 

7. Merel (8) 

8. Ekster (9) 

9. Turkse tortel (7)

10. Spreeuw (-)

Ook in Nederland en het Verenigd Koninkrijk werd afgelopen weekend geteld. In Nederland is de voorlopige top drie dezelfde als vorig jaar: huismus, koolmees en pimpelmees.

Vogeltelweek voor Scholen

Tijdens de Vogeltelweek voor Scholen die plaatsvond van 22 tot en met 26 januari telden 3747 leerlingen uit 194 klassen samen meer dan 6783 vogels. Op de Vlaamse speelplaatsen zorgden zwarte kraai en kauw alweer voor een nek-aan-nekrace die nipt door de zwarte kraai werd gewonnen. De houtduif behield wederom haar derde plaats. De top 3 van schoolvogels lijkt daarmee een stabiel gegeven, althans voorlopig want op iets langere termijn kan natuur erg dynamisch zijn.

Afbeelding

Turkse tortel (c) François Van Bauwel

Regionale verschillen

De provinciale verschillen in landschappen en vegetaties resulteren soms in een aanbod van andere soorten. Op het vlak van de meest algemene soorten zijn die verschillen echter beperkt, want daar gaat het net om de soorten die zich aan verschillende omgevingen en ook aan de mens hebben weten aan te passen. Opvallend is dat de Turkse tortel alleen in West-Vlaanderen haar status-quo heeft kunnen houden, in alle andere provincies zien we ze wegzakken in de top 10. In vier provincies zien we dat de merel terug enkele plaatsen opklom.

Vooral de gelijkenis van de scores doorheen de jaren is opvallend, zowel op nationaal als provinciaal niveau. Dat wijst erop dat de kwartiertellingen hun waarde bevestigen. Het spreekt uiteraard voor zich dat tellingen van de resultaten van een volledige dag tellen niet vergelijkbaar zijn met die van de kwartiertellingen.

Provincie Antwerpen behoudt hoogste aantal deelnemers

In de provincie Antwerpen werden door 12.192 tellers in 7296 tuinen 195.082 vogels geteld. Antwerpen blijft daarmee ook dit jaar de meest actieve provincie tijdens de tuinvogeltelling. Gemiddeld zaten er per tuin 20 vogels van 7 verschillende soorten, dat zijn zowat 2 vogels per tuin minder dan vorig jaar. Net als in de vorige 2 jaar bepalen huismus, koolmees en houtduif de top 3 in de provincie Antwerpen.

Top 10 provincie Antwerpen (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Houtduif (3)

4. Kauw (4)

5. Pimpelmees (5)

6. Vink (6)

7. Merel (7)

8. Ekster (9)

9. Turkse tortel (8)

10. Roodborst (10)

Limburg: de enige provincie waar de houtduif lichtjes wegzakte

In de provincie Limburg werden door 4202 tellers in 2758 tuinen 91.406 vogels geteld. Met per tuin gemiddeld 26 vogels van 8 verschillende soorten blijven de Limburgse tuinen de meest vogelrijke in Vlaanderen. De huismus, de koolmees en de pimpelmees bepalen hier net als de vorige twee jaar de top 3. De merel wist terug 2 plaatsen op te halen en scoorde een 6de plaats. De Turkse tortel zakte weg van de 6de naar de 8ste plaats, maar opmerkelijker is dat ook de houtduif hier 2 plaatsen verloor.

Top 10 provincie Limburg (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Pimpelmees (3)

4. Vink (4)

5. Kauw (7)

6. Merel (8)

7. Houtduif (5)

8. Turkse tortel (6)

9. Ekster (10)

10. Spreeuw (-)

Oost-Vlaanderen deelt als enige de nationale top 3

In de provincie Oost-Vlaanderen werden door 10.428 tellers in 6454 tuinen 181.401 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 22 vogels van 7 verschillende soorten, dat zijn 2 vogels per tuin minder dan in 2023. In Oost-Vlaanderen bepalen de huismus, de koolmees en de kauw nu de top 3, waarmee de vink uit de top 3 verdwijnt. Ook in Oost-Vlaanderen nam de merel terug de 7de plaats in die hij in 2022 innam.

Top 10 provincie Oost-Vlaanderen (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Kauw (4)

4. Houtduif (5)

5. Vink (3)

6. Pimpelmees (6)

7. Merel (8)

8. Ekster (9)

9. Turkse tortel (7)

10. Roodborst (-)

Vlaams-Brabant: merel klimt terug in de top 10

In de provincie Vlaams-Brabant werden door 6645 tellers in 4032 tuinen 114.266 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 22 vogels van 7 verschillende soorten. Huismus, koolmees en vink bepalen de top 3. Goed nieuws is dat de merel terug een 8ste plaats wist te veroveren, die vorig jaar volledig uit de Vlaams-Brabantse top 10 verdween. De Turkse tortel verdwijnt echter uit dit lijstje en staat op de 12de plaats.

Top 10 provincie Vlaams-Brabant (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (3)

3. Vink (3)

4. Pimpelmees (4)

5. Houtduif (5)

6. Ekster (6)

7. Kauw (7)

8. Merel (-)

9. Spreeuw (8)

10. Roodborst (-)

Alleen in West-Vlaanderen zakt de Turkse tortel niet verder weg

In de provincie West-Vlaanderen werden door 7346 tellers in 4670 tuinen 133.563 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 23 vogels van 7 verschillende soorten, dat zijn twee vogels per tuin minder dan vorig jaar, maar West-Vlaanderen behoudt daarmee de tweede beste score wat het aantal vogels per tuin betreft. Huismus, kauw en koolmees bepalen de top 3. De vink schoof door naar de 4de plaats.

Top 10 provincie West-Vlaanderen (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Kauw (4)

3. Koolmees (4)

4. Vink (3)

5. Houtduif (5)

6. Merel (5)

7. Pimpelmees (7)

8. Turkse tortel (8)

9. Spreeuw (9)

10. Ekster (-)

Brussels Hoofdstedelijk Gewest: geen toename halsbandparkieten?

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telden in totaal 227 deelnemers in 132 tuinen 2275 vogels. Gemiddeld zaten er per tuin 13 vogels van 5 verschillende soorten, die lagere score wordt uiteraard verklaard door een gebrek aan verschillende biotopen. Huismus, houtduif en koolmees vormen wederom de Brusselse top 3. De halsbandparkiet schoof verrassend genoeg terug van de 6de naar de 9de plaats waar hij ook twee jaar geleden stond. De zwarte kraai kwam terug in de top 10 en zette zich op de 8ste plaats.

Top 10 provincie Brussels Hoofdstedelijk Gewest (tussen haakjes de ranking van 2023):

1. Huismus (1)

2. Houtduif (3)

3. Koolmees (2)

4. Pimpelmees (4)

5. Ekster (6)

6. Merel (8)

7. Spreeuw (7)

8. Zwarte kraai (-)

9. Halsbandparkiet (6)

10. Roodborst (-) 

Tot en met 4 februari kan je je tellingen van het telweekend nog invoeren. Buiten de tuinvogeltelling zijn al je natuurwaarnemingen welkom in waarnemingen.be, de grootste natuurdatabank in België.

Hier vind je de eerste resultaten in een handige infographic.