Vlaanderen kleurt oranje: wat er aan de hand is op de akkers

De gevolgen van zo’n drastische ingreep zijn voor de natuur dramatisch:  het ontdoet het voorjaarslandschap deels van zijn eerst beschikbare bloemen en kruiden. Die zijn net belangrijk voor wilde bijen en andere insecten om op krachten te komen. Ook het kruipend bodemleven krijgt zijn dosis en omdat deze insecten op hun beurt voedsel zijn voor akker- en weidevogels, vormen deze oranje velden een probleem voor de hele boerennatuur.    

Besef door oranje

Pas door de oranje velden te zien, beseffen mensen dat er gif wordt gebruikt op weides en akkers. Nochtans worden het hele jaar ook andere, minder zichtbare producten gebruikt die eveneens een impact hebben op het leefmilieu. Denk  bijvoorbeeld aan neonicotinoïden die als zaadcoating gebruikt worden of zelfs kunstmest waar steeds meer aanwijzingen over bestaan dat ze het bodemleven gestaag aantasten.

Het oranje ontlokt deze dagen vooral op sociale media heftige reacties. Het toont dat burgers zich meer en meer beginnen afvragen of intensieve landbouwpraktijken wel met voldoende voorzorg gebeuren op leefmilieu en boerennatuur. Ironisch genoeg zijn het vaak groenbemesters, ecologisch bedoelde maatregelen waarvoor financiële steun toegekend wordt via het Europese landbouwbeleid (GLB), die vandaag doodgespoten worden. In Nederland werd door de Tweede Kamer in april vorig jaar een verbod uitgevaardigd op de praktijk. Al blijkt het schoentje -zoals dat wel vaker het geval is- te knellen bij de handhaving van die regel.

Vanuit de landbouwsector wordt vaak gewezen op het feit dat de maatregel die van het minste kwaad zou zijn. Het zou beter zijn dan een diepe ploegbewerking of dan te sproeien tussen kiemende planten. Of nog omdat het niet te vermijden is door de krappe winstmarges voor voedselproductie. En dat is misschien wel de kern van dit probleem. De oranje velden zijn een klassieke manier van ‘kosten drukken’ geworden in een een landbouw- en voedselsysteem dat boeren permanent economisch onder druk zet met lage prijzen. De rekening wordt daarbij doorgeschoven naar omgeving en leefmilieu.  In die zin draagt de prijsbewuste consument ergens mee een verantwoordelijkheid over de kleur van ons landschap, door zijn keuze in de supermarkt.

Kankerverwekkend

Volgens het International Agency for Research on Cancer is glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ voor wie het gebruikt en er aan blootstaat. Voor particulieren en groendiensten werd het gebruik daarom recent verboden. Voor landbouwtoepassingen werd een uitstel op het verbod voor 5 jaar goedgekeurd.

Uit een studie die in het vakblad ‘Science of the total environment’ verschenen is, blijkt dat in maar liefst 45 procent van de Europese landbouwgronden glyfosaat en AMPA (het meest stabiele afbraakproduct van glyfosaat) zijn aangetroffen. Omdat het zo alomtegenwoordig is, bestaat er daarnaast een grote kans op verdere verspreiding van deze stoffen door  afspoeling van verontreinigde gronden naar waterlopen, zo staat te lezen in de studie. En als glyfosaat wordt toegepast in gebieden met winderosie, kunnen ook mensen er direct aan worden blootgesteld. Omdat de stof zich hecht aan zeer kleine deeltjes, kan die gemakkelijk door mensen en dieren worden ingeademd. In een versnipperd landschap als dat van Vlaanderen, waar landbouw vaak tot vlak in de achtertuin van woonbuurten gebeurt, mogen daar gerust vraagtekens bij geplaatst worden.

Hoewel glyfosaat al decennia wordt gebruikt in de landbouw, is ook de impact van het product op boerennatuur nog veel te weinig onderzocht, zeker in combinatie met andere pesticiden. Tegelijk wordt het steeds moeilijker ontkennen hoe het insectenleven stelselmatig achteruit gaat en bodems verschralen. Met gehoor te geven aan de publieke ontstentenis over de oranje velden hoopt Natuurpunt daarom mee het momentum te creëren van een breed gedragen besef dat zowel landbouwpraktijken als ons voedselsysteem consequent duurzamer moeten worden. Dat kan door landbouwsubsidies enkel voor te behouden aan wie het landschap groen in plaats van oranje kleurt en door als burger mee verantwoordelijkheid te dragen in het steunen van natuurvriendelijke boeren.