Wat een decennium vlinders tellen ons geleerd heeft

Het Grote Vlinderweekend is dit weekend aan zijn elfde editie toe. Tijd voor een terugblik. Welke evoluties konden we optekenen sinds de eerste tellingen? Wat was het topjaar? Welke vlindersoort is over de jaren heen de grote overwinnaar, en welke de verliezer? Wat zijn de opvallendste provinciale verschillen? En wat is het effect van een vlindervriendelijke tuin?

In totaal verzamelde Natuurpunt de voorbije 10 jaar 35.128 tellingen van 620.674 vlinders. Gemiddeld worden per tuin 11 exemplaren van 5 verschillende soorten gemeld. Dat aantal schommelt van jaar tot jaar. Een flopjaar was 2008, het beste jaar was 2013. De Dagpauwoog was over alle jaren heen de meest getelde vlinder, op de voet gevolgd door de Atalanta. De top-3 van de voorbije tien jaar wordt vervolledigd door het Klein koolwitje.

Afbeelding

De Dagpauwoog was over alle jaren heen de meest getelde vlinder, op de voet gevolgd door de Atalanta. De top-3 wordt vervolledigd door het Klein koolwitje.

Citroen in de lift, Koningin in vrije val
Hoewel het telweekend in augustus een eenmalige steekproef is, zien we toch een aantal duidelijke trends. Zo nam het aandeel tuinen waarin een Citroenvlinder rondfladdert sinds de start van de tellingen aanzienlijk toe, maar kreeg de Koninginnenpage klappen.

Elk jaar is verschillend
De vlinderstand wordt bepaald door het voorbije jaar, de weersomstandigheden tijdens de overwintering, het weer gedurende de ontwikkeling van de rupsen en het weer tijdens het vliegseizoen van de vlinders. Daardoor is elk jaar verschillend.

De talrijkste soort per jaar:

2016 Atalanta
2015 Atalanta
2014 Kleine vos
2013 Gamma-uil
2012 Dagpauwoog
2011 Oranje zandoogje
2010 Gamma-uil
2009 Distelvlinder
2008 Oranje zandoogje
2007 Klein koolwitje

Provinciale verschillen
Doordat de tellingen op hetzelfde moment over heel Vlaanderen plaatsvinden, kunnen we verschillen tussen de provincies optekenen. Het Groot koolwitje wordt elk jaar het meest gezien in Limburg. De Citroenvlinder is jaar na jaar het wijdst verspreid in de provincies Limburg en Antwerpen, en komt veel minder voor in andere provincies. Voor de zeldzamere Koninginnenpage is Limburg jaar na jaar de beste provincie, gevolgd door Vlaams-Brabant.

Het Oranje zandoogje is duidelijk het wijdst verspreid in Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen en in sommige jaren ook in Limburg. In grote delen van Antwerpen en Vlaams-Brabant ontbreekt deze soort of liggen de dichtheden heel laag. Hoe dat komt, kon tot dusver nog niet verklaard worden.

Tuinkenmerken maken een verschil
De deelnemers wordt na afloop van hun telling ook gevraagd naar gegevens over de tuin of het balkon waar ze geteld hebben. Daaruit blijkt dat tuinen met meer ‘vlindervriendelijke’ tuinmaatregelen als bloemperken, vlinderstruiken, vijvertjes, tuinkruiden, fruitbomen en wilde hoekjes, steevast meer vlinders aantrekken (meer exemplaren én meer soorten). Dat effect is er trouwens zowel voor grote als voor kleine tuinen.

Afbeelding

Toptuin
Ludo Vorsselmans uit Zoersel telde zowel in 2009, 2013 als 2015 het hoogste aantal soorten (van alle deelnemers). Hij zag tijdens het telweekend van 2015 maar liefst 31 verschillende soorten dagvlinders en dagactieve nachtvlinders in zijn tuin. Ludo besteedt al jaren aandacht aan de vlinders in zijn tuin. Hoewel zijn tuin niet uitzonderlijk groot is, weet hij toch veel elementen die belangrijk zijn voor vlinders in zijn tuin te combineren: een bloemrijk hooilandje en een grote diversiteit aan waard- en nectarplanten.

Zin om dit weekend mee te doen aan de grootste vlindertelling van de lage landen? Dat kan! Meer informatie over meedoen en je resultaten doorgeven via www.vlinderweekend.be.

Tekst: Wouter Vanreusel, Natuurpunt Studie
Foto: Marc Herremans