Werken aan een onderwater wildernis in de Noordzee

Vanavond start de nieuwe tv-reeks ‘Blue Planet North Sea’, gemaakt door de wereldvermaarde BBC-Earth redactie. Helaas, de voorgaande zin is nep. De biodiversiteit in de Noordzee staat onder druk en er is geen sprake meer van de ooit rijke onderwater wildernis. Dat is een probleem, want biodiversiteit is nodig om de klimaatverandering af te remmen en de gevolgen ervan op te vangen. Niet alleen op land, maar ook in zee.

Biodiversiteitsverlies en klimaatverandering zijn twee reusachtige uitdagingen waarvoor dringend actie nodig is. Daarom bundelen Natuurpunt, WWF België, Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace de krachten om een heus marien reservaat te creëren in het Belgisch deel van de Noordzee. De grenzen van het marien reservaat staan vast, maar er er is nog werk aan de invulling ervan.

CO2
Biodiversiteit is een essentiële schakel in het klimaatverhaal. De organismen in de oceaan zorgen voor de opslag van CO2 en werken dus als bomen. Maar er zijn ook voldoende verschillende soorten organismen nodig om ervoor te zorgen dat al die opgeslagen CO2 niet te veel negatieve impact heeft op de natuurlijke cycli in de oceaan. Op dit moment al verzuurt de oceaan door de extra CO2 en hebben schaaldieren zoals mosselen meer moeite om een stevige schelp aan te maken. Stel je een Belgische kust voor zonder ‘mosselen met friet’, het zou niet enkel een culinaire, maar ook een economische aderlating zijn.

E.O. Wilson, een van ‘s werelds meest vooraanstaande ecologen, schreef dat – willen we de biodiversiteit en dus de basis van alle leven beschermen – we de helft van de oppervlakte van de aarde moeten vrijhouden voor natuur. In theorie is 33%  van het Belgisch deel van de Noordzee natuurgebied. We staan daarmee aan de Europese top. Maar in de praktijk is die 33% enkel een bescherming op papier. Bovendien ontbreken maatregelen om de verbinding te leggen met de aansluitende natuurgebieden op land, wat vanuit ecologisch standpunt onverstaanbaar is. Er is dus nog veel ruimte voor verbetering.

Herstel
Daarom moet natuurbescherming en -versterking hét doel zijn in het Natura 2000 natuurgebied Vlaamse banken en de geplande aansluitende zone voor windmolens. Dat start met het actief herstellen van de laatste restanten van grindbedden. Zo krijgen oesters terug de kans grote natuurlijke riffen te vormen, die dan weer andere organismen aantrekken zodat er een Noordzee versie van de ‘Great Barrier Reef’ ontstaat. Dat is niet enkel goed nieuws voor de vissen en het onderwaterleven, maar ook voor ons.

België was pionier in de juridische bescherming van natuur in zee. Die pioniersrol verwaterde gaandeweg, maar gelukkig nam de huidige minister al initiatief om een aantal dingen recht te zetten. De sleutel tot een effectieve bescherming van de natuurwaarden in de Noordzee, ontbreekt nog. Dat is de aanpassing van de 20 jaar oude Wet Marien Milieu. Die aanpassing is nodig om ervoor te zorgen dat elke gebruiker van het marien reservaat dezelfde toets, de zogenaamde passende beoordeling, moet opstellen om te onderzoeken of de activiteit verenigbaar is met natuurbescherming.

Actie
Op dit moment worden schadelijke menselijke activiteiten niet ingeperkt. Zelfs op de meest kwetsbare plaatsen kan er gevist worden met bodemberoerende vistechnieken. Ook zandwinning, dat onderwater stofwolken veroorzaakt, blijft verder gaan aan het huidige tempo. Andere menselijke activiteiten, zoals de bouw van windmolens, biedt dan weer kansen voor het creëren van nieuwe natuur. Ook die is nodig naast de bescherming van de nog aanwezige natuurwaarden. Door op beide in te zetten krijgt het mariene ecosysteem terug ruimte om zich goed te ontwikkelen zodat er terug een rijke onderwater wildernis kan ontstaan.

De minister voor de Noordzee kan de volgende weken tonen dat hij het meent. Zo kan hij negatief advies geven voor de huidige concessieaanvragen voor bijkomende zandwinning, o.a. in het marien reservaat. Daar zijn niet enkel ecologische, maar ook juridische redenen voor. Het openbaar onderzoek hangt met haken en ogen aan elkaar: de milieueffectenrapporten zijn gedateerd en beschrijven niet wat het mogelijke effect van bijkomende ontginning zou zijn. Onverantwoord voor het beheer van een eindige grondstof in het levensbelangrijke mariene milieu.

We moeten dringend inzetten op een rijke onderwater wildernis. Dit door de restanten van de grindbedden actief te herstellen en er daarnaast voor te zorgen dat er een einde komt aan de schadelijke effecten voor de grindbedden en zandbanken. Als we de biodiversiteit versterken en terug verhogen, kan de Noordzee ook haar rol opnemen in de strijd tegen de klimaatverandering. Om dat te realiseren is er een sterk politiek engagement nodig. Regering in lopende zaken of niet, dat engagement kan nu al genomen worden, zodat de volgende regering er verder op kan bouwen.

tekst: Krien Hansen (Natuurpunt, Beleidsmedewerker Noordzee) & Sarah Vanden Eede (WWF Belgium, Beleidsmedewerker Oceaan)