Wespen blijven maar actief

Normaal gesproken zal je eind oktober en begin november geen wespen meer tegenkomen. De koninginnen zijn de enige exemplaren die de winter doorgaan. Rond deze tijd gaan ze op een beschutte plaats in winterrust. Als in april de temperatuur gaat stijgen komen koninginnnen weer tevoorschijn en beginnen ze met de bouw van een nest. In een normaal jaar stopt de koningin in de loop van augustus met het leggen van eieren zodat er op een gegeven moment geen larven meer in het nest zitten. De werksters zijn dan werkloos en krijgen de voedselrijke substantie van de larven niet meer waardoor ze verveeld op zoek gaan naar zoetigheid aan pick-nicktafeltjes.

Nesten vol met larven

De afgelopen jaren zien we regelmatig tot laat in het jaar nog wespen rondvliegen. Ook dit jaar is dat het geval. De afgelopen weken zagen we zelfs meer wespen dan gedurende de hele zomer. In grote delen van het land waren dit jaar namelijk zeer weinig wespen. 

Systematisch scannen wespen die nu nog actief zijn bomen en struiken op de aanwezigheid van insecten op en onder de bladeren. Dit jachtgedrag duidt erop dat er in de wespennesten nog larven zitten die gevoerd moeten worden. De aanwezigheid van actieve nesten wordt bevestigd door diverse recente waarnemingen van wespennesten die nog vol met larven zitten. Blijkbaar is in die nesten nog een koningin actief eitjes aan het leggen. De vraag is dan waarom ze nog doorgaat en hoe lang ze dat zal doen.

Zeer hoge temperaturen en droog

Waarom ze zo laat op het jaar nog doorgaat, kan te maken hebben met de zeer hoge temperaturen van de afgelopen maanden. Mei tot en met september waren stuk voor stuk zeer warme maanden. September had een gemiddelde temperatuur van 17,9 graden Celsius. Dit is een hele graad hoger dan wat vroeger een gemiddelde augustusmaand was. Daarbij waren juli tot en met oktober droge maanden, dus waren de omstandigheden voor insecten goed en was er voldoende voedsel om de groei van wespennesten te ondersteunen.

Als volk overwinteren

Een publucatie uit 1989 in de New Zealand Journal of Zoology maakt melding van overwinterende wespenvolken van de Duitse wesp en in mindere mate de Gewone wesp in Nieuw-Zeeland. De Duitse en de gewone wesp zijn invasieve exoten in Nieuw-Zeeland. De Duitse wesp is er in de jaren 40 van de vorige eeuw per ongeluk geïntroduceerd en de Gewone wesp nog relatief recent. Vanwege het ontbreken van natuurlijke vijanden, het milde klimaat en voldoende voedsel heeft Nieuw-Zeeland inmiddels een van de hoogste dichtheden van de Duitse en Gewone wesp ter wereld. In de studie schatten de auteurs dat in de winter van 1988 10 procent van de nesten van de Duitse wesp heeft overwinterd als volledige kolonie. Bij de Gewone wesp was dat maar 2 procent van de nesten.

Wespennest van bijna 4 meter hoog

Doordat de wespennesten overwinteren gaat de uitbouw van de nesten het tweede jaar gewoon door, waardoor zeer grote nesten kunnen ontstaan. Ze beginnen het nieuwe seizoen tenslotte al met een basisnest en een groot aantal werksters. Het grootste nest dat ooit is gevonden was 3,75 meter hoog en 1,7 meter breed. Het is mogelijk dat een nest zelfs meerdere jaren actief blijft. Opvallend is ook dat de Duitse wespen zowel in het eerste als in het tweede jaar koninginnen en mannetjes produceerden terwijl bij de overwinterende gewone wespenvolken er in het eerste jaar geen koninginnen en mannetjes geproduceerd zijn. Waarschijnlijk waren dit nesten die pas laat in het seizoen gestart zijn waardoor de koningin nog relatief jong en sterk was aan begin van de winter. Bij de Duitse wesp bleek de oude koningin in het nieuwe jaar vervangen te worden door niet één maar door ten minste vier nieuwe koninginnen in hetzelfde nest. De uitbreiding van het bestaande nest kan hierdoor extra snel gerealiseerd worden.

Het is onwaarschijnlijk dat op korte termijn bij ons een geheel wespenvolk de winter overleeft, zelfs niet met de verwachte stijging van de wintertemperatuur als gevolg van klimaatverandering. Er is altijd wel een periode waarin het te koud is voor wespen en hun voedsel. Maar het zal wel steeds vaker voorkomen dat wespen tot ver in de winter doorvliegen.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto: Silvia Hellingman
Dit bericht verscheen eerder op Naturetoday.com