Winter blijft uit: zweefvliegen volop actief

Een kleine vuurvlinder op Wapenstilstand of een heidelibel met Sinterklaas: de laatste jaren schrikt niemand er nog van. Maar bij zweefvliegen gaan deze winter echt alle remmen los. Terwijl ze de winter normaal als ei, larve of pop doormaken, vliegen er nu volop volwassen exemplaren rond. Reden: door het droge en zachte weer en het grote aantal bladluizen wanen ze zich aan de Middellandse Zee.

Dat op een warme zonnige winterdag een zweefvlieg gezien wordt is helemaal niet zo bijzonder. Met bijna 350 soorten in België zit er altijd wel eentje bij die er iets op gevonden heeft om als vlieg de winter uit te zitten. De bekendste is waarschijnlijk de blinde bij, een ongevaarlijke vlieg die zich in een gevaarlijk uitziend bijenpakje hult, het handelsmerk van zweefvliegen. De vrouwtjes van de blinde bij zoeken in de herfst een grot, een holle boom of een tuinhuis en komen op de eerste warme lentedag weer tevoorschijn. Alleen valt die eerste warme dag tegenwoordig gewoon op elke willekeurige winterdag, en dan zie je plots zo een dikke namaakbij op de sneeuwklokjes zitten.

Maar deze winter is er wat anders aan de hand. Op enkele uitzonderingen na gaan zweefvliegen de winter namelijk door in een onvolwassen stadium: een ei, een larve of een pop. De pauzeknop is ingedrukt tijdens de wintermaanden en pas vanaf maart en april groeien ze uit tot nieuwe vliegen. Maar half november verschenen er plots overal verse zweefvliegen: terrasjeskommazweefvliegen, grote kommazweefvliegen, witte halvemaanzweefvliegen, en ga zo maar door. Veel van deze soorten waren nooit eerder na eind oktober als volwassen vlieg gezien bij ons. Op plaatsen waar nog veel bloemen stonden werden nu vaak nog tientallen exemplaren gezien. De poppen gingen dus niet de winter door, maar startten een nieuwe generatie.

Afbeelding

Terrasjeskommazweefvlieg in de kerstperiode (foto: Frank Van de Meutter)

Wat is er nu aan de hand? Het warme en droge 2018 bracht een grote golf migrerende zweefvliegen tot bij ons. Maar het droge weer was ook heel geschikt voor bladluizen, en laat dat nu net het voedsel zijn van deze zweefvliegen. Er werden grote nieuwe generaties opgestart, en dankzij de milde en zonnige herfst konden die verder ontwikkelen tot volwassen vliegen. Dit is eigenlijk de Mediterrane situatie – de bovenstaande soorten staan ervoor gekend daar de winter rond van de ene in de andere generatie over te gaan. Wordt dat ook bij ons de norm? Normaal moet de vrieskou een rem leggen op al die wintervreugde, er is trouwens ook geen larveneten (bladluizen) meer, dus de cyclus moet wel stoppen. Wel, dat zou wel eens kunnen meevallen.

Op 24 december werden bij Tessenderlo op een bloeiend veld raapzaad of een verwante mosterdsoort (want ja, dat is ook een normaal winters tafereel geworden) 66 zweefvliegen geteld (van 6 verschillende soorten), waaronder 13 terrasjeskommazweefvliegen en zelfs nog een koppeltje gewone driehoekzweefvlieg. Eten is er genoeg voor deze vliegen, maar ook voor de larven. Overal op het raapzaad waren nog grote actieve kolonies bladluizen aanwezig. Bij die bladluizen zaten trouwens bijna overal nog grote larven van zweefvliegen (en lieveheersbeestjes). Vervolgens brak er eind december een langere periode met nachtvorst tot -5°C aan, en in de schaduw bleef het ook overdag vriezen. Het zal dus nog niet voor deze winter zijn dachten we… tot dan begin januari 2019 in België en Nederland toch de eerste meldingen van terrasjeskommazweefvliegen binnen liepen. Hoe lang houden ze dit vol? En halen ze de lente? Het wordt een spannende winter!

Tekst: Frank Van de Meutter
Beeld bovenaan: Blinde bij (foto: Paul Wouters/Marianne Horemans)