Wolven zorgen voor minder aanrijdingen met herten

De terugkeer van de wolf in Vlaanderen brengt heel wat uitdagingen met zich mee. Minder aandacht wordt besteed aan de mogelijk positieve effecten van de wolf. Zo toont een Amerikaanse studie dat de terugkeer van de wolf in de staat Wisconsin het aantal aanrijdingen met herten deed dalen met 24%. Dit levert een economisch voordeel op dat 63 keer groter is dan de kosten van de schade die ze toebrengen aan vee. Het blijkt dat wolven de populatie herten kunnen beheren en de economische schade kunnen verminderen op een manier waarop jagers daar niet in zouden slagen.

Grote roofdieren staan op veel plaatsen in de wereld onder druk. Verschillende soorten werden, door toedoen van de mens, uitgeroeid of uit delen van hun leefgebied verdreven. Zo ook in Vlaanderen. Door natuurherstel en betere bescherming konden heel wat soorten terugkeren naar Vlaanderen, waaronder ook de wolf.  Deze ‘wildlife comeback’ is niet zonder conflicten. Vooral de schade door predatie van vee wordt regelmatig belicht als negatief effect van de aanwezigheid van de wolf. De mogelijk positieve impact van wolven krijgt vaak minder aandacht, en is ook minder goed onderzocht. Een studie in de Verenigde Staten toont nu een positief economisch effect van de wolf aan.

‘Landscape of fear’

Wolven waren jarenlang afwezig in de staat Wisconsin, in het noorden van de Verenigde Staten, en begonnen terug te keren naar de regio rond 1975. In een recente studie onderzochten wetenschappers het effect van de aanwezigheid van wolven op aanrijdingen met witstaartherten. Na de terugkeer van de wolf in de regio daalde het aantal aanrijdingen met herten met zo’n 24%. Deze afname in aanrijdingen bleek te wijten aan een verandering in het gedrag van de herten en niet zozeer aan een daling van het aantal herten. Wolven gebruiken wegen om zich te verplaatsen, omdat dat minder energie vraagt dan zich een weg te banen door het bos, en ze jagen dan ook vaak langs deze wegen. De aanwezigheid van wolven langs wegen jaagt herten weg van deze plaatsen en dieper het bos in. Hierdoor worden ze minder vaak aangereden. Dit effect wordt aangeduid als het ‘landscape of fear’, omdat de herten uit angst voor wolven bepaalde plekken gaan mijden. Het economisch voordeel van een afname van aanrijdingen met herten in de staat Wisconsin is 63 keer groter dan de kost van de schade aan vee door wolven. Zo vervullen wolven een belangrijke economische ecosysteemdienst. 

Andere positieve effecten van roofdieren

Negatieve gevolgen van roofdieren, zoals schade aan vee, zijn vaak eenvoudig aan te tonen. Het potentieel positieve effect van roofdieren voor de mens is vaak subtiel en indirect. Om te weten wat de positieve gevolgen zijn, moet je deze actief en grondig onderzoeken. Onderzoek uit Spanje toonde al eerder aan dat de predatie van wolven op everzwijnen de infectiegraad van rundertuberculose bij die everzwijnen sterk kan verlagen. Dit verlaagt dan ook de kans dat de ziekte overslaat op vee, wat ook een groot economisch voordeel heeft. Het positieve effect van aanwezigheid van wolven op het beperken van de verspreiding van de Afrikaanse varkenspest werd al eerder waargenomen in Slovakije. Maar ook andere roofdieren kunnen een dergelijk voordeel leveren. Zo werd in Nederland aangetoond dat vossen en steenmarters door predatie op rosse woelmuis en bosmuis het risico op de ziekte van Lyme kunnen verlagen. Het is bewezen dat samenleven met de roofdieren in een verstedelijkt gebied mogelijk is, mits de juiste aanpassingen. Maar het loont dus ook de moeite om samen te leven met de wolf, al was het maar omdat we dan de kans hebben om te kunnen bestuderen hoe de wolf in Vlaanderen onze omgeving positief zou kunnen beïnvloeden.

Opgepast voor antropocentrisch denkbeeld

In een antropocentrisch denkbeeld bekijken we de natuur (en in dit voorbeeld, de wolf) vanuit een menselijk standpunt: is het dier nuttig voor de mens? Dan mag het blijven! Is het schadelijk? Uitroeien, die handel! Dit denkbeeld is verouderd en zeer controversieel. Zo heeft het bijgedragen tot het uitroeien van verschillende soorten, die de mens als schadelijk beschouwde, terwijl pas later minder evidente positieve effecten, voor de mens of andere soorten, ontdekt werden. We moeten dus oppassen om de ‘waarde’ van een dier niet te herleiden tot de vraag of het nuttig dan wel schadelijk is. Ook is het niet altijd aangewezen om de impact van een dier, of de waarde van natuur, met geld uit te drukken. Dan komt het voortbestaan van soorten die niet meteen een financieel voordeel opleveren voor de mens al snel onder druk te staan. Maar omdat vaak gefocust wordt op de negatieve aspecten van de terugkeer van de wolf naar Vlaanderen, kan het geen kwaad om de (potentieel) nuttige impact eens te belichten. 

Ook in Vlaanderen?

De Amerikaanse studie toont een indrukwekkend effect van wolven op aanrijdingen met herten, maar de regio waar het onderzoek uitgevoerd werd, is dunbevolkt in vergelijking met Vlaanderen. Het aangetoonde effect zal vermoedelijk minder of niet van toepassing zijn in onze dichtbebouwde en versnipperde regio. 

Aangereden ree melden!

Of wolven in Vlaanderen ook reeën wegjagen van de weg, is dus niet bekend. Het is ook heel moeilijk om dit te onderzoeken, o.a. omdat er niet veel gegevens beschikbaar zijn over aanrijdingen met reeën in Vlaanderen. In het project Dieren onder de wielen verzamelt Natuurpunt, in opdracht van Departement Omgeving, gegevens over aanrijdingen met wilde dieren. De grote zoogdieren, zoals de reeën, blijven hierbij wat onder de radar. Help je mee om in kaart te brengen waar er reeën en andere dieren aangereden worden? Voer dan je waarnemingen van aangereden dieren in via www.waarnemingen.be of www.dierenonderdewielen.be.