Zeldzame koningseider dobbert tussen Knokke en Zeebrugge

Op zaterdag 28 mei 2022 ontdekte Zwin-gids Patrick Jansen een jonge mannetje koningseider. De vogel zwom op zee, ter hoogte van het Zwin. Deze zeldzame eend lokte intussen al tientallen vogelkijkers naar de kust want zo’n buitenkans doet zich niet vaak voor.

Pendeleend

Het is soms wel wat zoeken want de koningseider pendelt tussen Knokke en het Zwin, soms vlak achter de branding, soms rustend op een golfbreker maar vaak ook vrij ver dobberend op zee. Het gaat om een tweedekalenderjaars mannetje, een vogel die dus in 2021 uit het ei kwam. In dit kleed valt vooral de lichtrode, stevige snavel en de witte borst op. Dit kleed oogt niet erg fraai, toch zeker niet in vergelijking met dat van volwassen mannetjes. In broedkleed wordt een man koningseider gekenmerkt door een knalrode snavel, een vergroot, zwart omrand oranje voorhoofd, een lichtblauwe grijze kop, bleekgroene wangen en karakteristieke zwarte ‘vleugelzeiltjes’. Zondermeer één van de fraaiste eenden ter wereld.

Afbeelding

Adult mannetje koningseider in broedkleed, Longyearbyen, Spitsbergen (foto: Guy Huylebroeck/Natuurpunt Reizen).

Nummer 5

Het is pas de vijfde keer dat deze soort in ons land wordt waargenomen. De eerste waarneming dateert van 13 december 1984. Toen werd een jong mannetje ontdekt in het havengebied van Oostende. Deze vogel bleef ter plaatse tot 30 januari 1985 en lokte honderden vogelspotters naar Oostende. De laatste waarneming dateert van 29 juni 2011: toen werd een vrouwtje opgemerkt in het ontoegankelijk havengedeelte langsheen de Oostdam van Zeebrugge. In Nederland werd de soort al 18 keer vastgesteld, meestal in de Waddenzee, tussen grotere groepen van de aanverwante (en minder zeldzame) eidereend.

Hoogarctische broeder

De koningseider leeft langs de kust van het uiterste noorden van Azië, Europa en Noord-Amerika. Het is één van de meest noordelijk broedende eendensoorten. Ze broedt voornamelijk binnen de poolcirkel, van Noord-Canada en Alaska, via Oost-Groenland, Spitsbergen en Nova Zembla tot in Noord-Siberië. Tijdens het broedseizoen verblijven koningseiders vooral nabij zoetwatermeren en -plassen op de toendra. De soort trekt zelden ver het binnenland in.

Het overwinteringsgebied strekt zich uit van de kust van Alaska, de Aleoeten, tot Newfoundland en Zuid-Groenland, op IJsland en langs de kust van Noord-Scandinavië. Buiten het broedseizoen leeft de soort meer op open zee, waarbij ze soms rust op drijfijs. Koningseiders vormen dan grote groepen van duizenden vogels in arctische wateren, soms wel tot 100.000 individuen, bijvoorbeeld langs de westkust van Groenland. In Europa is vooral de Varangerfjord in het uiterste noorden van Noorwegen één van de beste plaatsen om deze topsoort te zien te krijgen.

De koning met de hanekam

De naam koningseider is vermoedelijk afkomstig uit IJsland. Æðarkóngur betekent letterlijk ‘eiderkoning’. In IJsland vind je soms in grote kolonies eidereenden één enkel mannetje koningseider. Het lijkt dan logisch om dat ene, speciaal gekleurde exemplaar als de ‘koning’ van de groep te beschouwen. Linnaeus gaf de koningseider de wetenschappelijke naam Somateria spectabilis, waarbij het tweede woord zoveel betekent als ‘waard om gezien te worden’, een beetje aansluitend bij het Zweedse Praktejder en het Duitse Prachteiderente. De naam ‘koningseider’ komt dus niet uit het Russische taalgebied, waar de soort algemener is en niet zo veel opzien baart. Гага-гребенушка, het Russische woord voor de koningseider, betekent letterlijk ‘de eider met de hanekam’. Waar en wanneer de Belgische eider met de hanekam wordt gezien kan je (bijna) in real-time volgen op www.waarnemingen.be. De vogel is ook vandaag nog aanwezig.

Tekst: Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie)

Foto’s: Vincent Legrand (Facebook : Vincent Legrand Photography), Guy Huylebroeck