Dossier Actief verplaatsen

Aangezien veel soorten, die verdwenen door leefgebiedverlies of achteruitgang milieukwaliteit ook na grondig natuurherstel, niet uit zichzelf terugkeerden, leeft er bij natuurbeschermers vaak een wens om deze terug te brengen. Dit kan nodig zijn om bijvoorbeeld het lokaal of zelfs (inter)nationaal overleven van een soort veilig te stellen, lokale populaties of genetische diversiteit te herstellen.

Natuurpunt onderscheidt verschillende types van actief verplaatsen:

• translocatie om een bedreigde populatie te redden
• herintroductie, bijplaatsen, ...
• planten van bomen en struiken
• akkerbeheer
• inzaaien van zaadmengsels

Dieren of planten uitzetten of verplaatsen is iets wat beter niet lichtzinnig gebeurt. Omdat concrete handvatten en richtlijnen ontbraken, ontwikkelden Natuurpunt Studie en Natuurpunt Beheer recent een visie rond dit thema. 

Natuurpunt draagt natuurlijkheid hoog in het vaandel, behoud én spontane uitbreiding van bestaande populaties genieten de voorkeur. In eerste instantie wordt getracht de doelsoort op de plaats van herkomst (bronlocatie) doelgericht te beheren en zo nieuwe kansen te bieden. Voor sommige soorten en situaties is verplaatsen echter het enige redmiddel. In dat geval moet dit ook als een echte natuurbehoudsmaatregel kunnen worden ingezet.

De belangrijkste principes zijn dat elke vorm van actief verplaatsen van dieren of planten gebeurt:

• met een duidelijk omschreven doel
• in het kader is van de beheervisie
• binnen het wettelijk kader
• op een wetenschappelijk onderbouwde manier met aansluitende monitoring
• in alle openheid, en pas na voorafgaand overleg met en toestemming van de “Commissie actief verplaatsen”, betrokken terreinbeheerders en soortspecialisten.

Door middel van het stappenplan in de nota kan je zelf aftoetsen of het in een bepaalde situatie wenselijk is al dan niet in te grijpen.

Indien het vooronderzoek positief is, kan de keuze worden gemaakt om “actief verplaatsen” als  maatregel uit te voeren. Na toetsing met de geldende wetgeving ligt de beslissing tot uitvoering bij de Consulent Natuur & de Commissie actief verplaatsen: Cyr Mestdagh 

1. Voer de laatste aanwezigheid op de bronlocatie in op waarnemingen.be met vermelding van de maatregel in het opmerkingenveld.
2. Voer de precieze locatie van de ingebrachte exemplaren incl. aantallen, in op www.waarnemingen.be met aanduiding van ‘aangeplant’ of ‘ingezaaid’.
3. Bezorg volgende gegevens aan de “Commissie Actief verplaatsen”: 
   1. Datum van de uitvoer
   2. Beschrijving van de bronpopulatie (aantal exemplaren, habitatomschrijving, soortenlijst perceel of standplaats voor planten,…) en de reden van de bedreiging.
   3. Type actieve verplaatsing conform de nota van Natuurpunt.
   4. Beschrijving van de gebruikte werkwijze (ex-situ opkweek, aantal verplaatste exemplaren, welke levensstadia,...).
   5. Beschrijving van de methode van opvolging (exacte tellingen, areaaluitbreiding...).
   6. Evolutie van de populatiegrootte en verspreiding van de populatie(s) op de doellocatie.