Standpunt natuurvriendelijke energietransitie
Kernboodschappen windenergie
Natuurpunt erkent ten volle dat de uitbouw van hernieuwbare energie cruciaal is om de klimaatverandering en de negatieve effecten hiervan op onze natuurgebieden en soorten tegen te gaan. Nu al zien we in onze natuurgebieden dat de actuele klimaatopwarming nefaste effecten op kwetsbare soorten en levensgemeenschappen heeft. Een snelle omschakeling naar duurzame groene energie is nodig.
Natuurpunt stelt de natuurbelangen centraal in haar werking. De impact van groene energieprojecten in en nabij natuurgebieden moet steeds verenigbaar zijn met de beheer- en natuurdoelen voor het hele gebied op lange termijn. Er kan dus niet louter een afweging gebeuren op basis van de actuele, vaak ecologisch minder waardevolle toestand. Plaatsing van windturbines mag de de gewenste verbetering van de huidige toestand niet hinderen, in het bijzonder ten aanzien van kwetsbare vogelsoorten en vleermuizen, als daar belangrijke potentie voor aanwezig is. Bij de afweging baseren we ons op de meest recente wetenschappelijke informatie en visie.
De natuurwetgeving dient tijdens de uitrol van nieuwe windturbineprojecten ten volle gerespecteerd te worden. De risicoatlas ‘natuur’ van INBO dient voldoende regelmatig geactualiseerd te worden. Onderzoek naar meer kennis en mogelijke mitigerende maatregelen voor de impact van de verschillende types windturbines op vogels en vleermuizen is nodig. Ecologische impact studies in de localisatie nota's dienen te voldoen aan een wetenschappelijke minimumstandaard en lokale NP-afdelingen en werkgroepen worden opgeroepen om hier mee op toe te zien en/of aan bij te dragen.
Ten aanzien van de jaarlijkse vleermuizen migratie en/of de aanwezigheid van risicosoorten bepleit Natuurpunt een systematische installatie van best beschikbare technologie voor tijdelijke stillegging van de windturbines. Om accidentele sterfte onder lokale vleermuizenpopulaties zo veel mogelijk pro-actief te beperken is het niet aan de orde om windturbines te lokaliseren in of nabij waardevolle bosgebieden (met minstens een buffer van 100m) en langs belangrijke migratie corridors zoals lijnvormige landschapselementen (bv. oude dreven). Natuurpunt bepleit ook bijkomend wetenschappelijk onderzoek naar de impact van windturbines op lokale vogel- en vleermuizenpopulaties via o.a. kadavermonitoring.
Gezien de impact van windturbines op landschap en natuur is Natuurpunt voorstander dat de windenergiesector mee bijdraagt aan opwaardering en herstel van natuur en landschap in de omgeving van projecten (pay-back principe)1. Dit komt niet alleen ten goede aan de adaptatie en het milderen van klimaatverandering, maar ook aan de Vlaamse biodiversiteitscrisis, de belevings- en recreatieve waarde van het landschap en andere ecosysteemdiensten voor de samenleving. Natuurpunt kan hierin een partner zijn. Uiteindelijk kan een formule van ‘payback’ ook bijdragen aan een groter maatschappelijk draagvlak voor windturbines op het land. Terwijl momenteel de opbrengst voor de opstalrechten van windturbineprojecten naar private grondeigenaars vloeit, kan binnen het concept van ‘pay-back’ een groter aandeel van de winst het ‘algemeen belang’ dienen en uitwassen van grondspeculatie met opbod tussen windenergiebedrijven vermijden. Natuurpunt moedigt haar afdelingen aan om hierover proactief voorbereidend denkwerk op te starten waardoor ze voorbereid zijn om een eventueel overleg met windenergiebedrijven en andere instanties aan te gaan en op die manier de impact op natuur en landschap zo klein mogelijk te houden en zo mogelijk een meerwaarde voor natuur en landschap te onderhandelen.
De bouw van windturbines vergt grote investeringen en heeft mogelijke hinder op het leven van omwonenden. Natuurpunt is voorstander dat omwonenden mee kunnen delen in de winsten door een directe participatie mogelijkheid in de investering. Dit kan het draagvlak voor windturbines op het land vergroten. Er kan ook gedacht worden aan het verstrekken van gratis groene stroom of andere tegemoetkomingen.
Zonneparken en pv-panelen
Wanneer de Vlaamse ambities voor hernieuwbare energie verder worden opgeschaald (bvb. naar aanleiding van nieuwe Europese regelgeving), is Natuurpunt van oordeel dat voor de hernieuwbare energiemix in Vlaanderen de maximale benutting van de Vlaamse dakoppervlakte en andere reeds bebouwde ruimte voor zonne-energie hogere prioriteit
moet krijgen, onder meer door het faciliteren van gemeenschappelijke projecten van burgers. Inspanningen voor energiebesparing, opslag en –recuperatie horen ook bij de prioriteiten. Grootschalige uitrol van zonneparken als enkelvoudig ruimtegebruik vinden we een slecht idee gezien er voldoende alternatieven zijn voor meervoudig ruimtegebruik zoals daken, parkings, slibdepots, e.d.. Verbranding van biomassa in al z’n vormen (hout, maaisel, oogst(resten), mest, …) afkomstig uit bossen, landbouw of natuur beschouwen we niet per se als een groene energiebron als er meer duurzame toepassingen dan verbranding bestaan of ontwikkeld kunnen worden. Bovendien moet de biomassa een restproduct zijn van duurzaam beheerde natuurbronnen en mag het niet afkomstig zijn van roofbouw (bv. kap van waardevolle bossen).
Windenergie in de Noordzee kan hand in hand gaan met bescherming van de Noordzeenatuur
Het Belgian Offshore Platform (BOP) en 4Sea (Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace Belgium, Natuurpunt en WWF-België) hebben de gezamenlijke overtuiging dat de ontwikkeling van windenergie in het Belgisch deel van de Noordzee goed kan en moet zijn voor de natuur én het klimaat, mits de nodige maatregelen. We onderschrijven samen dat natuurbescherming een topprioriteit is bij het ontwerp, de bouw, de exploitatie en de ontmanteling van de windparken in de nieuwe Belgische offshore windzones, die gedeeltelijk gelegen zijn in beschermde Natura 2000-gebieden.
Het Belgian Offshore Platform, een vereniging van investeerders en eigenaars van windparken in de Belgische Noordzee en 4Sea, een coalitie van milieu-organisaties, gaan samenwerken om zo de biodiversiteitswaarden van de Noordzee maximaal te beschermen én te versterken.
Op basis van de bevindingen van meer dan 10 jaar wetenschappelijk onderzoek in de bestaande windparken (WinMon.BE 2020), zijn beide partijen ervan overtuigd dat verdere ontwikkeling van windenergie op zee hand in hand kan en moet gaan met de bescherming van het mariene milieu en de mariene biodiversiteit. In het Belgisch deel van de Noordzee streven we samen naar optimalisatie en maatwerk, steeds vertrekkend van de te beschermen biodiversiteitswaarden, een kritische stap naar maatregelen om de klimaat- en biodiversiteitscrises op te lossen.
We zijn overeengekomen dat bij het ontwerp, de bouw, de exploitatie en de ontmanteling van windparken in de Noordzee volgende aandachtspunten belangrijk zijn:
-
Windparken in Natura 2000 gebieden zijn een uitzondering en kunnen alleen worden ontwikkeld onder strikte voorwaarden, waaronder de verplichte passende beoordeling zoals bepaald in de Habitatrichtlijn.
-
Investeer verder in wetenschappelijk onderzoek en innovatie waarbij de risico’s voor natuur geminimaliseerd en de kansen voor natuur gemaximaliseerd worden.
-
Natuurinclusieve ontwerpen voor de bouw van nieuwe windparken zijn de norm. Dat wil zeggen dat het windpark met bijhorende infrastructuur negatieve effecten mitigeert, en waar mogelijk, gezorgd wordt voor positieve effecten voor de biodiversiteit.
-
Denk toekomstgericht en start nu een dialoog op over het samengaan van verbetering van natuurwaarden én hernieuwbare energieproductie in een circulair verhaal.
(c) inextremis.be/stock.adobe.com
Mariene ruimtelijke planning
Ondanks de beperkte ruimte is het behoorlijk druk in, op en rond onze Noordzee. Verschillende gebruikers zoeken er een plekje: visserij en aquacultuur, militaire activiteiten, zand- en grindwinning, scheepvaart, havens, hernieuwbare energieproductie, pijpleidingen en kabels, toerisme en recreatie, wetenschappelijk onderzoek… Om alles wat georganiseerd te laten verlopen, hebben we in België, als een van de eerste landen in de wereld, sinds 2014 een marien ruimtelijk plan. Op dit plan wordt wettelijk vastgelegd, telkens voor een periode van 6 jaar, waar elke activiteit wel en niet mag plaatsvinden. De bestaande Natura 2000 natuurgebieden werden reeds in het marien ruimtelijk plan van 2014 aangeduid maar tot op heden ontbreekt het aan effectieve bescherming in deze gebieden.
De nieuwe zones voor windenergie, zoals aangeduid in het marien ruimtelijk plan 2020-2026, liggen gedeeltelijk in de Natura 2000 gebieden. De krappe ruimte voor offshore activiteiten en de Belgische voorsprong op vlak van offshore wind maakt dat veel landen met veel interesse naar ons kijken. Deze gezamenlijke intentieverklaring tussen stakeholders is dan ook een belangrijke eerste stap die kan leiden tot een goede ruimtelijke planning in het hele Noordzeegebied, met het oog op de noodzakelijke transitie van fossiele energie naar hernieuwbare energie in een grensoverschrijdend offshore energienetwerk, en de bescherming van mariene biodiversiteit in een Natura 2000 netwerk. Door het samen onderschrijven van natuurinclusieve hernieuwbare energie worden eventuele conflicten tussen natuur- en klimaatdoelen voorkomen. Zo kan het doel van een klimaatneutrale en natuurvriendelijke Noordzee sneller bereikt worden.
“Om de strijd aan te gaan tegen de door de oververhitting van de planeet onomkeerbare, destructieve gevolgen voor mens en natuur, hebben we én meer windenergie én meer natuurbescherming nodig in de Noordzee. Met deze intentieverklaring slaan de natuurNGO’s en de offshore windenergiesector proactief de handen in elkaar om samen werk te maken van een klimaatneutrale en natuurvriendelijke Noordzee”, zegt Annemie Vermeylen, secretaris-generaal van het Belgian Offshore Platform.
Sofie Luyten, deputy-CEO WWF België, namens 4Sea: “Vandaag kampen we met twee van de grootste crisissen voor mens en natuur, zijnde het razendsnelle tempo waaraan we natuur verliezen en de klimaatopwarming. Eén van de oplossingen is meer windenergie én meer natuurbescherming in de Noordzee. Zo maken we van de Noordzeenatuur een bondgenoot in de strijd tegen de klimaatverandering.”
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief