33 miljoen jaar oude vleermuisresten opgegraven in Boutersem

Het gaat om de Myotis belgicus, zo genoemd omdat de soort voorlopig alleen nog maar in België gevonden werd. De vondst brengt nieuwe inzichten over hoe en wanneer de enorme diversiteit aan vleermuissoorten ontstond.

Doordat vleermuizenskeletjes licht en klein zijn, worden fossiele vleermuizen maar zelden gevonden. Daardoor is maar weinig bekend over hun evolutionaire geschiedenis. Fossielen van 50 miljoen jaar oud tonen vleermuizen die al hard leken op de huidige soorten, met al speciale aanpassingen voor echolocatie. Momenteel zijn er wereldwijd meer dan 1200 soorten vleermuizen gekend.

Onder Boutersem en omgeving bevindt zich een zandlaag uit het vroege Oligoceen, meer dan 33 miljoen jaar oud. Dit zand is rijk aan fossiele resten van dieren, waarvan er heel wat nog nieuw zijn voor de wetenschap. Wetenschappers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) in Brussel onderzochten meer dan 6 ton zand, en vonden meer dan 50 verschillende resten van vleermuizen. Sommige resten bleken tot een onbekende soort te behoren. De nieuwe soort kreeg de naam “Myotis belgicus”. De nieuwe soort werd nadien ook nog in het nabijgelegen Hoogbutsel en Hoeleden gevonden.

Afbeelding

Onderdelen van verschillende exemplaren van de Myotis Belgicus.

Myotisgroep ouder dan gedacht

Uit de fossiele resten blijkt dat Myotis belgicus een grote soort was, ongeveer zo groot als de nu nog levende Vale vleermuis. De Myotis-groep is met meer dan 120 soorten een van de grootste geslachten binnen de orde vleermuizen. Soorten van dit geslacht komen voor op elk continent, behalve op Antarctica. Door de vondst van deze 33 miljoen jaar oude resten is  Myotis belgicus meteen de oudste gekende Myotissoort. Ze toont aan dat het ontstaan van de Myotis-groep minstens 7 miljoen jaar vroeger gebeurde dan tot nu toe aangenomen.

Dat een genus door de evolutie heen zo lang standhoudt, is best wel bijzonder. De laatste eeuw gaat het echter niet goed met veel vleermuissoorten. Oorzaken zijn onder andere het gebruik van insecticiden en het verlies van jachtgebieden, winter- en zomerverblijfplaatsen. In Vlaanderen staat 3 kwart van de vleermuissoorten, waaronder 6 Myotis-soorten, op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. Daarnaast zijn er ook nieuwe bedreigingen zoals het white-nose syndrom, een schimmelziekte die in de VS per ongeluk ingevoerd werd uit Europa, en daar gigantische sterfte onder de vleermuizen veroorzaakt. Er blijft dus nood aan doorgedreven beschermingsacties om deze bijzondere dieren met een lange geschiedenis een duurzame toekomst te bieden.

Dit onderzoek werd gepubliceerd in het vakblad PLOS one

Tekst: Daan Dekeukeleire, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt
Foto: Creative commons, Hugo Willocx