Bedreigde bruinvis verstrikt in warrelnetten

De bruinvis (Phocoena phocoena) is de kleinste walvisachtige van Europa en wordt geregeld waargenomen aan onze kust, en af en toe zelfs in de Schelde. Het zijn tandwalvissen, die actief op kleine vissen jagen via echolocatie. Ondanks dat de naam anders laat vermoeden, is de bruinvis geen vis maar een zoogdier. Hij moet af en toe aan de oppervlakte komen om te ademen. Als hij dit niet kan doen, doordat hij bijvoorbeeld in een net verstrikt zit en er niet uit geraakt, dan sterft hij. Dat overkwam een bruinvis begin maart. Een andere bruinvis kon enkele dagen later uit een warrelnet bevrijd worden. In de periode maart-april vallen de meeste bruinvissen ten prooi aan warrelnetten, omdat ze juist dan het meest talrijk zijn voor onze kust. Dit is ook de periode dat de sportvissers hun netten uitzetten om te vissen op tong en ander platvissen, die dan ondiep water opzoeken om zich voort te planten. 

Bedreigingen voor de bruinvis

De laatste jaren is het aantal bruinvissen in de Belgische Noordzee enorm gedaald. Deze trend is ook zichtbaar in de Noordzee bij Duitsland (Nachtsheim, 2021). Omdat bruinvissen zich het liefst ophouden in ondiepe kustzones, worden ze bedreigd door verschillende vormen van menselijke impact zoals vervuiling, scheepvaartverkeer, geluidsoverlast en daling in het aantal prooidieren door overbevissing. De belangrijkste bedreiging is bijvangst van commerciële schepen. De bijvangst van zeezoogdieren zoals de bruinvis wordt wereldwijd erkend als één van de meest ernstige bedreigingen voor deze dieren (Depestele et al., 2008). In 2015 werden warrelnetten voor recreatief gebruik aan de Belgische kust verboden, na een rechtszaak tegen ons land door de Europese Commissie. De bruinvis is immers een beschermde soort die volgens de Habitatrichtlijn van de Europese Unie het strengste beschermingsregime verdient. Maar toch worden de netten nog steeds illegaal recreatief gebruikt, zoals ook het net waaruit de bruinvis enkele weken werd gered van de verdrinkingsdood. 

Gevaarlijke netten

Een betere handhaving op de stranden en voor de kust kan hier een oplossing bieden. Enerzijds moeten er meer controles gebeuren door de handhavers. Anderzijds is het noodzakelijk dat de handhaver degelijke opleidingen krijgen over de wetgeving rond kust, duin en strand. Ook de correcte identificatie van de verschillende soorten netten is cruciaal. Het gevaar bestaat dat strandvissers die warrelnetten hebben, die netten nu ombouwen tot platte netten. Doordat hetzelfde materiaal wordt gebruikt –fijne nylondraadjes– blijven die gevaarlijk voor recreanten en zeezoogdieren. Indien een warrelnet of kieuwnet gemaskeerd wordt als een zogenaamd ‘plat net’, dan zal het onder water toch gewoon verticaal komen en in de praktijk een warrel- of kieuwnet vormen. Een expert van Natuur en Bos (natuurinspectie) of de scheepvaartpolitie kan meteen zien om welk soort net het gaat. 

Recreanten kunnen nog steeds gebruik maken van andere manieren om te sportvissen. Met uitzondering van Zeebrugge wordt passieve strandvisserij in alle gemeenten toegestaan, mits naleving van de voorwaarden. Fuiken met een keerwand, korren of platnetten zijn een geschikte methode, die bovendien niet leidt tot sterfte onder de zeezoogdieren. Zo verplichtte de gemeente Koksijde via het gemeentelijke reglement het gebruik van een voornet in een kartenet, o.a. op vraag van de plaatselijke strandvissers om bijvangst van zeezoogdieren te vermijden. 

Bijvangst registreren

De belangrijkste bedreiging blijft echter bijvangst van commerciële schepen. In het Europees Parlement wordt momenteel gedebatteerd over de ‘Fisheries Control Regulation’. Zo kan er meer duidelijkheid komen rond bijvangst van zeevogels, dolfijnen en walvissen door de commerciële visserij. Het gebruik van elektronische logboeken om de bijvangst van gevoelige soorten vast te leggen is een verbetering, maar is quasi zinloos zonder het vereiste gebruik van Remote Electronic Monitoring (d.w.z. camera's). Zonder REM is er geen manier om er zeker van te zijn dat alle bijvangsten ook daadwerkelijk worden geregistreerd. Door de huidige manier van vissen voort te zetten zonder volledige verantwoording af te leggen, zal onnodige bijvangst op zee blijven voortduren. We hopen dat de lidstaten opstaan voor de natuur op zee  en de invoering van het monitoringsysteem ondersteunen. Zo kunnen we misschien zelfs de recente populatiedaling van bruinvis tegengaan of afremmen.

Tekst: 
Sarah Tilkin & Sanne Ruyts

Bronnen:

Depestele J., Courtens W., Degraer S., Derous S., Haelters J., Hostens K., Moulaert I., Polet H., Rabaut M., Stienen E., Vincx M. (2008). WAKO: Evaluatie van de milieu-impact van warrelnet –en boomkorvisserij op het Belgisch deel van de Noordzee: Eindrapport. ILVOVisserij: Oostende, België. 185pp. (+Annexes)

Nachtsheim, D. A., Viquerat, S., Ramírez-Martínez, N. C., Unger, B., Siebert, U., & Gilles, A. (2021). Small Cetacean in a Human High-Use Area: Trends in Harbor Porpoise Abundance in the North Sea Over Two Decades. Frontiers in Marine Science, 7, 1135.