Beschermingsmaatregelen leiden tot eerste broedgeval van Steppekiekendief in Nederland

Voor het eerst heeft een Steppekiekendief succesvol gebroed in Nederland. Het gaat om het eerste bekende broedgeval ooit in West-Europa. Een kers op de taart voor de Werkgroep Grauwe Kiekendief, die zich al jarenlang in de regio inzet voor de bescherming van kiekendieven. Ook in Vlaanderen ging in 2017 een soortbeschermingsplan van start om onze eigenste Grauwe kiekendief te redden. Met een portie geluk trekt dat ooit ook Vlaamse Steppekiekendieven aan.

Eind mei werd in Groningen een paartje Steppekiekendieven ontdekt door Willem-Pier Vellinga, vrijwilliger van de Werkgroep Grauwe Kiekendief. Drie jaar geleden probeerde een mannetje Steppekiekendief het ook al aan te leggen met een vrouwelijke Grauwe kiekendief, in de buurt van Finsterwolde. Die vrijages leverden toen niets op.

Het broedgeval in Groningen
Op basis van het ruipatroon van het wijfje werd bepaald dat het eerste ei tussen 6 en 8 mei moest zijn gelegd. Het nest werd gelokaliseerd in een perceel met wintergerst. Terwijl de andere kiekendieven vooral op muizen jagen, jaagt de Steppekiek meer op vogels, zoals een Sperwer. Het Groningse mannetje is jagend op erven van boerderijen gezien, hij ving daar zwaluwen, mussen, spreeuwen en mezen die hij aanbracht naar het nest.

Afbeelding

Het mannetje bleef voortdurend voedsel naar het nest overvliegen. (foto: Theo Van Kooten)

Om de jongen te behoeden voor predatie werd op 17 juni een gaasdraad rond het nest geplaatst. Deze nestbescherming helpt bovendien voorkomen dat bij zware regenval en harde wind de gerst plat valt waardoor het nest bedolven kan raken en zou mislukken. Begin juli werd de wintergerst geoogst. Medewerkers en vrijwilligers van Werkgroep Grauwe Kiekendief waren ter plaatse om te voorkomen dat de jongen onder de maaibalk zouden belanden. De Steppekiekendieven brachten vier jongen groot.

Afbeelding

Om de jongen te behoeden voor predatie werd een gaasdraad rond het nest geplaatst. (foto: Rob Buiter)

Dat deze soort in Nederland tot broeden komt is wel erg bijzonder. Normaal komen Steppekiekendieven voor op de steppes van Oost-Europa (Azerbeidzjan,  Roemenië, Oekraïne, West-Rusland) en Azië waar ze broeden in vochtige graslanden en moerassige gebieden. Het dichtstbijzijnde bekende broedgeval is dit jaar in Oulu, Finland. Uitzonderlijk komen ze tot broeden in extensief beheerd agrarische gebied. Waarom deze Steppekiekendieven een intensief beheerd perceel wintergerst in Groningen uitkozen, is dan ook een raadsel.

Afbeelding

Vlieglessen. (foto: Rein Hofman)

Zeldzame doortrekker
Nog niet zo heel lang geleden was de Steppekiekendief nog een zeer zeldzame doortrekker in West-Europa. Vorige eeuw werden voor België 16 waarnemingen geregistreerd, tussen 1950 en 1984 ontbrak de soort zelfs volledig. Na de eeuwwisseling werden er jaarlijks en in toenemende mate Steppekiekendieven opgemerkt. 2011 was zelfs goed voor een recordaantal van 20 verschillende individuen op doortrek. De Steppekiekendief wordt nu in België niet langer als dwaalgast beschouwd maar als een jaarlijkse doortrekker, met een voorjaarspiek eind april en in mei, en een najaarspiek in september/oktober. Ook in Nederland wordt de soort frequenter opgemerkt en overwinterden zelfs enkele exemplaren.

Steppekiekendief wereldwijd onder druk
Ondanks de toename van overtrekkende dieren, maken ornithologen zich grote zorgen om de Steppekiekendief. Wereldwijd wordt de populatie op zo’n 9.000-15.000 broedparen geschat. Door grootschalige veranderingen in het landgebruik en de intensivering van de landbouw in de broedgebieden, hebben de typische steppesoorten, waaronder Steppekiekendieven, te kampen met het verlies en degradatie van hun leefgebied. Als gevolg daarvan kent de Europese broedvogelpopulatie, geschat op 300-1.100 broedparen, een sterke achteruitgang en in bepaalde delen van haar Aziatische verspreidingsgebied krijgt de soort de laatste jaren ook rake klappen. Ook in de overwinteringsgebieden in India en Afrika gaat het de soort niet voor de wind door het gebruik van pesticiden en het verlies aan graslanden door overbegrazing of afbranden.

Gerichte beschermingsmaatregelen
Werkgroep Grauwe Kiekendief zet zich al 25 jaar actief in voor de bescherming van kiekendieven in het noorden van Nederland. Samen met vrijwilligers, landbouwers en bedrijven slaagden ze erin om onder andere de Grauwe kiekendief als broedvogel te laten terugkeren in het Groningse landbouwlandschap dankzij gerichte akkervogelbeheermaatregelen, een nauwgezette opvolging en nestbescherming.

In 2017 ging in Vlaanderen de uitvoering van het soortbeschermingsplan Grauwe kiekendief van start. Gesteund door de jarenlange ervaring en expertise van de Werkgroep Grauwe kiekendief, hopen we, samen met de gebiedscoördinatoren en hun partners, dan ook opnieuw een populatie Grauwe Kkekendieven op Vlaamse bodem te mogen verwelkomen in de toekomst. En met wat geluk komt daar ook een Steppekiekendief als bonus bovenop.

Tekst: Ben Koks & Willem Pier Vellinga, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto: Rein Hofman, Theo Van Kooten, Rob Buiter