Dieren onder de wielen: wat we geleerd hebben na 10 jaar monitoring

Het project Dieren onder de wielen, de monitoring van aangereden dieren in Vlaanderen, bestaat tien jaar. Nergens ter wereld is deze problematiek zo gedetailleerd in kaart gebracht als in Vlaanderen, met dank aan burgerwetenschappers. Nu de knelpunten, piekperiodes en voornaamste slachtoffers in kaart gebracht zijn, is het hoog tijd voor een ontsnipperingsplan.

Voor Vlaanderen en Brussel werden in totaal al 99.191 verkeersslachtoffers gemeld. Jaarlijks zijn dat er zo’n 10.000 tot 14.000 die via dierenonderdewielen.be of waarnemingen.be gemeld worden. Maar daarbovenop worden ook tijdens de jaarlijkse paddenoverzetacties nog eens zo’n 10.000 overreden amfibieën gemeld.

Sinds 2008 werden zo maar eventjes 321 verschillende diersoorten als verkeersslachtoffer gemeld, waaronder ook van zeldzame soorten zoals bever, eikelmuis, roerdomp en kwartelkoning. De wolf die in maart 2018 aangereden werd, werd niet via dit project gemeld, maar toont ook aan hoe het verkeer ook voor deze soort een bedreiging vormt. Meer dan 4.000 vrijwilligers zijn in de weer geweest om deze berg toch wel enigszins lugubere gegevens te verzamelen.

De top tien van meest gemelde verkeersslachtoffers vertelt ons iets over de kwetsbaarheid van soorten.

Het aantal slachtoffers per maand toont in welke periode van het jaar een soort het meest kwetsbaar is. Het voorjaar is de dodelijkste periode voor de meeste vogelsoorten, met merel, wilde eend, fazant en houtduif als meest gemelde soorten. Bij amfibieën zoals de gewone pad is dat het vroege voorjaar, wanneer ze naar de voortplantingspoelen trekken. Wat zoogdieren betreft zijn maart-april de dodelijkste maanden van het jaar voor das, bunzing, hermelijn, haas en konijn, maar ook bruine rat. Desondanks is het zoogdier dat meest als verkeersslachtoffer gemeld wordt in april de egel.

2 keer de wereld rond

Naast de losse waarnemingen worden sinds begin 2014 ook trajecttellingen uitgevoerd waarbij ook gedocumenteerd is waar en wanneer er gezocht is. Met die extra informatie over zoekinspanning kunnen diepgaandere analyses gemaakt worden,  zoals de identificatie van knelpunten of een schatting van het totaal aantal dieren dat jaarlijks sneuvelt op Belgische wegen. Onderzoek wijst uit dat de verkeersslachtoffers die gemeld worden maar het topje van de ijsberg zijn. Via routetellingen werd al meer dan 80.000 kilometer weg gemonitord op de aanwezigheid van verkeersslachtoffers. Of bijna twee keer de wereld rond.

14.000 verkeersslachtoffers per dag

Op basis van trajecttellingen konden we berekenen dat er jaarlijks in Vlaanderen zo’n 5 miljoen dieren sterven onder onze wielen (14.000 per dag of 1 om de 6 seconden). Bekijken we de data op kaart dan gaat het eerder om knellijnen dan knelpunten.

Afbeelding

Waar transportassen (zoals snelwegen en spoorlijnen) gecombineerd worden, wordt een extra grote barrière gevormd. De snelweg tussen Leuven en Luik bleek dubbel gevaarlijk voor wild omdat enkel de hst-spoorlijn die ernaast ligt afgerasterd is. Dieren die van noord naar zuid de snelweg trachten over te steken, botsen op het raster tussen de snelweg en de spoorlijn en hebben geen andere keuze dan terug te gaan waar ze vandaan kwamen, weer over de snelweg. Vermoedens werden bevestigd dat er meer verkeersslachtoffers te vinden zijn waar wegen door bossen of natuurgebieden snijden.

Afbeelding

Drukke wegen hypothekeren de terugkeer van de das (foto: Griet Nijs)

Wat te doen

Je zou verwachten dat in het land met (op Malta na) de hoogste densiteit aan wegen van gans Europa (5 km weg per vierkante km) ook de meeste investeringen gedaan worden voor ontsnippering. Maar dat valt in Vlaanderen tegen, zeker in vergelijking met de inspanningen die geleverd worden in Nederland. In Vlaanderen werden bijvoorbeeld tot nu toe 5 ecoducten gebouwd, in Nederland 66. Om eenzelfde aantal ecoducten per kilometer weg te bekomen moeten er in Vlaanderen nog 28 bijkomen. En dan hebben we het nog niet over alle kleinere maatregelen zoals faunabuizen en amfibieëntunnels gehad. Hoog tijd dus voor Vlaanderen om een tandje bij te steken en net zoals in Nederland een concreet Meerjarenplan Ontsnippering uit te werken met duidelijke planning, timing en budget.

Na 10 jaar is duidelijk geworden dat een burgerwetenschapsproject als Dieren onder de wielen erg interessante informatie oplevert over de impact van het wegennet op onze natuur. Om het project verder te zetten, blijven nieuwe waarnemingen onontbeerlijk. Meld daarom waarnemingen van aangereden dieren. Op www.natuurpunt.be/dierenonderdewielen ontdek je in het introfilmpje hoe je dat doet, en maak je kennis met de apps om dat onderweg te kunnen doen.

'Dieren onder de wielen' is de naam waarmee Natuurpunt communiceert rond een opdracht die ze uitvoert voor de Vlaamse overheid - Departement Omgeving in verband met registratie van faunaslachtoffers in het verkeer.

Tekst: Diemer Vercayie, Natuurpunt Studie