Duindoorn en kruipwilgperceeltjes als stapstenen voor bedreigde soorten

Wie regelmatig aan de kust vertoeft, zal merken dat er heel wat bouwkranen en -aanvragen het straatbeeld sieren. Veelal gaat het hier over renovaties van oudere gebouwen, of kleine uitbreidingen. Maar naast deze relatief onschuldige ingrepen, rijzen veelal grote glazen appartementen uit de grond, in wat voorheen nog duingebiedjes waren. En dat kan, omdat voormalig minister Schauvliege in 2014 ook duindoorn en kruipwilg in het boscompensatiefonds opnam. Voor het verwijderen van beide vegetaties moet je een drievoud van de normale boscompensatie betalen, maar je mag dan wel de duingrond bebouwen. Dat Vlaanderen een compensatie in drievoud toekent, geeft al duidelijk aan dat het om waardevolle gebiedjes gaat. Maar het gaat ook om planten die op weinig plaatsen in Vlaanderen voorkomen. Is deze regeling dan niet dringend aan een herziening toe? 

Waarom zijn kruipwilg en duindoorn zo belangrijk?

Kruipwilg heeft een bijna bedreigde status: dat wil zeggen dat het voortbestaan van het plantje in Vlaanderen in gevaar dreigt te komen en met dit plantje ook het hele ecosysteem daarrond. Deze plant komt aan de kust voornamelijk nog voor in Koksijde en De Panne. Voor duindoorn is de situatie wat complexer: van duindoorn hebben we voldoende, maar net zoals een grasland verandert in bos zonder beheer, gaan zeldzame duinen over naar duindoorn. Zo verdwijnen vochtige duinen, zoals mosduintjes- en duingrasland met een tussenfase in duindoorn, onder de mortel van nieuwe appartementsblokken.

Kruipwilg (foto: Saxifraga-Hans Boll)

Het gaat hier weliswaar om duingebieden in woonbestemming, maar dit plan werd opgesteld in een periode waarin de duinen nog redelijk verbonden waren. Intussen heeft de kust een hele inbreidingsgolf gekend en gaat die nog steeds door. En nu zijn net die perceeltjes aan de beurt die de laatste verbinding vormen tussen de beschermde duinen van het duindecreet en de beschermde natuurgebieden. Zo worden duingraslanden bebouwd, hoewel de vegetatie strikt beschermd is, zonder een duidelijk beeld of er beschermde diersoorten voorkomen en  of de kavel als verbindend element dienst doet tussen twee leefgebieden. Die veelal kleinere percelen – maar in totaal gaat het over heel wat hectares – vormen eveneens belangrijke stopplaatsen voor trekkende vogels. Duindoorn produceert bessen boordevol energie die door veel trekvogels worden gegeten. Ze zijn precies rijp in de tijd dat duizenden lijsters en andere zangvogels de duinen passeren op weg naar hun overwinteringsgebieden.

Bescherming van stapstenen 

Het is zinvol om deze kleinere percelen te gaan beschermen als stapstenen voor bijvoorbeeld strikt beschermde en weinig mobiele amfibieën zoals rugstreeppad en kamsalamander, die aan de Westkust nog voorkomen – maar bedreigd zijn, maar ook heel wat plantensoorten. Op het moment dat de betonstop vooraan staat in de media, de biodiversiteitscrisis zich steeds harder aftekent en de verzilting door dreigt te slaan, moeten er wel betere bestemmingen te vinden zijn voor deze verbindingsnatuur dan hoogbouw. 

Naar aanleiding van het persbericht van Vogelbescherming Vlaanderen op 5 mei 2022, willen we deze oproep dan ook versterken. Natuurpunt en de West-Vlaamse Milieufederatie steunen de oproep van Vogelbescherming om duindoorn en kruipwilg te schrappen uit het boscompensatiefonds en zo de broodnodige stappen te nemen in de verbinding van de resterende duingebiedjes, door deze perceeltjes blijvend te beschermen tegen verkaveling.

Tekst: Bart Vanwildemeersch, West-Vlaamse Milieufederatie en Sarah Tilkin, beleidsmedewerker Noordzee Natuurpunt