Gents Groen Erfgoed en Amsab-ISG

Voor één keer bedoelen we met ‘groen erfgoed’ niet de vele prachtige natuurgebieden in het Gentse, maar wel de archieven, tijdschriften, foto’s, affiches en dergelijke meer van Natuurpunt Gent, zijn voorgangers en de vele andere natuur- en milieuverenigingen die in en rond Gent actief zijn of waren. Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis bewaart heel wat van dat erfgoed. Een kennismaking!

Tekst: Maarten Savels, archivaris Amsab-ISG

Ontstaan

Amsab-ISG is misschien niet zo bekend, maar toch bestaan we al meer dan veertig jaar. We hebben ons ontstaan te danken aan een aantal historici van de Universiteit Gent. Toen zij vanaf de jaren 1960 onderzoek wilden doen naar de geschiedenis van vakbonden, mutualiteiten en politieke partijen, bleek daarover bijna geen informatie te vinden. Publicaties werden niet systematisch bewaard, archieven waren verloren geraakt tijdens de wereldoorlogen of weggegooid uit plaatsgebrek. De organisaties zelf konden ook nergens terecht met hun erfgoed. De rijksarchieven waren niet geïnteresseerd en niemand anders had de middelen en de kennis om die enorme massa’s papier te bewaren en toegankelijk te maken. Er dreigde een enorm gat te vallen in onze kennis.

Aan het eind van de jaren 1970 ontstond het plan om vier particuliere archiefdiensten op te richten. Per zuil, want dat hoorde zo in die tijd. Amsab-ISG zag het levenslicht als AMSAB, het Archief en Museum van de Socialistische Arbeidersbeweging. Voor de katholieke en de liberale zuil waren er respectievelijk KADOC en het Liberaal Archief. Wat later werd ook het ADVN opgericht voor de Vlaamse beweging.

Een ruimere blik

Voor Amsab-ISG bleek echter al snel dat de socialistische zuil een te enge afbakening was. Socialisme werd in de breedste zin van het woord gebruikt, dus ook andere linkse, progressieve organisaties vielen daaronder. Voor veel mensen uit die organisaties was verzet tegen onrecht en de strijd voor ontvoogding de belangrijkste drijfveer. Hun engagement ging veel breder dan enkel de socialistische zuil.

In de jaren 1970 en 1980 waren bijvoorbeeld veel mensen actief in de anti-atoombeweging. De optocht van 23 oktober 1983 in Brussel tegen de plannen om Amerikaanse kernraketten onder te brengen in België, is nog altijd de grootste betoging ooit in ons land. Anderen vonden internationale solidariteit belangrijk en werkten mee in derdewereldcomités of kochten producten uit de eerste wereldwinkels. Weer anderen streden voor vrouwenemancipatie of tegen allerlei vormen van discriminatie. Al die verenigingen produceerden stapels affiches, tijdschriften en stickers en intussen was er gelukkig Amsab-ISG, dat bekend werd via de socialistische verenigingen. En zo verwierf Amsab-ISG in 1988 het archief van het Nationaal Comité van de Anti-Atoommars, een pluralistische organisatie die niet gebonden was aan de socialistische zuil.

Groen erfgoed in Amsab-ISG

In 1970 kreeg de milieubeweging in Vlaanderen een belangrijke impuls door het Europees natuurbeschermingsjaar. De toenmalige openbare omroep BRT speelde hierin een cruciale rol met programma’s als SOS Leefmilieu en Boomalarm of de Plant-een-Boom-actie van professor Van Miegroet. Op lokaal niveau zagen groencomités en milieugroepen het levenslicht. Naast bomen planten of nestkastjes hangen, bogen die groepen zich ook over lokale problemen, zoals het verlies van natuurwaarden door een ruilverkaveling of de aanleg van stortplaatsen en snelwegen. In het Gentse was bijvoorbeeld Jan Hublé een van de initiatiefnemers voor de Aktiegroep Bourgoyen-Ossemeersen (ABO), een van de voorlopers van Natuurpunt Gent. In die jaren was er ook een serieuze kruisbestuiving tussen een groot aantal verenigingen, onder andere tussen de vredes-, anti-atoom- en milieubeweging.

Het eerste groene archief dat bij Amsab-ISG werd ondergebracht, was dat van Greenpeace Belgium in 1996. In de jaren 1990 vonden meer en meer niet-zuilgebonden verenigingen hun weg naar AMSAB, dat intussen had gekozen voor de naam ‘Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis’ om die verruimde context te vatten. Toch was het wachten tot na 2000 voor er weer groene archieven werden overgebracht, maar toen was het hek wel helemaal van de dam. Het startsein kwam van de Bond Beter Leefmilieu in 2003. De volgende paar jaren kwamen daar archieven bij van onder andere Agalev, Natuurreservaten (een van de voorlopers van Natuurpunt) en de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM). Gent bleek goed vertegenwoordigd met archieven van ABO, het Groencomité Drongen en de Gentse afdeling van De Wielewaal (die ook een voorloper was van Natuurpunt Gent). De archieven van Natuurpunt zelf kwamen in 2007 en die van De Wielewaal in 2017.

Afbeelding

Logo De Wielewaal Gent

Amsab-ISG streeft ernaar om al die tijdschriften, affiches, archieven, enzovoort te beschrijven in zijn catalogus. Die kun je raadplegen via www.amsab.be, onder ‘zoek’ en ‘catalogus’. Je kunt er op zoek gaan naar alles wat interessant kan zijn voor bijvoorbeeld schooltaken, een thesis, jubilea of gewoon uit interesse. Via de knop ‘reserveren’ kun je stukken uit ons depot laten halen. Je moet die dan wel komen inkijken in de leeszaal. Een groeiend aantal documenten is echter intussen gedigitaliseerd en online raadpleegbaar. Neem bijvoorbeeld zeker eens een kijkje in het Guldenboek van Wielewaal Gent, te raadplegen via: https://opac.amsab.be/Record/354.01. 

Wil je zelf ook een steentje bijdragen?

Zoals bij veel verenigingen is er ook binnen de groene beweging jammer genoeg niet altijd voldoende aandacht voor de eigen geschiedenis en het bijbehorende erfgoed. Daardoor is heel wat materiaal verloren gegaan. Maar misschien kun jij ons nog wel helpen. Heb je zelf nog brieven of verslagen liggen uit je tijd bij een groencomité? Organiseerde je ooit een fuif voor de BJN en heb je de affiches nog? Liggen er nog oude tijdschriften op zolder die je niet in de papierbak wilt gooien? Neem gerust contact met ons op. Hebben we het nog niet, dan nemen we het graag op in ons archief. Hebben we het wel al, dan kunnen we je wellicht adviseren waar je ermee naartoe kunt. Als je meer wilt weten, kun je je ook altijd inschrijven op onze nieuwsbrief of een abonnement nemen op ons tijdschrift Brood & Rozen.

Amsab contacteren?

Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis

Bagattenstraat 174, 9000 Gent

Geopend van maandag t.e.m. vrijdag, van 9.00 tot 17.00 uur.

www.amsab.be

Tel. 0472/95.08.94

E-mail: [email protected]