Het voormalig bosbeheer bepaalt mee hoe eiken reageren op klimaatopwarming

Ah, de lente! Er breekt weer een nieuw groeiseizoen aan voor de bomen. Je ziet het bos dagelijks veranderen. Maar tegenwoordig wordt de groei van veel boomsoorten op de proef gesteld door de opwarming van ons klimaat. Het is nog onzeker welke boomsoorten het beter of slechter zullen doen onder de voorspelde warmere omstandigheden. Wat we wel weten is dat veel bossen in Vlaanderen een lange beheergeschiedenis hebben. De Universiteit Gent onderzocht of die beheergeschiedenis een invloed heeft op hoe bomen reageren op klimaatveranderingen. In de hoofdrol: de eik.

Als je een boswandeling maakt in Vlaanderen, is de kans groot dat je een eik tegenkomt. Nochtans is het niet vanzelfsprekend dat er zoveel eiken zijn, aangezien deze soort in zijn jeugd licht nodig heeft om te groeien. Als er te weinig licht is, bijvoorbeeld door de schaduw van andere bomen, dan sterft hij. Het is dankzij eeuwenlang bosbeheer dat de soort zo aanwezig is, ook al is ze omringd door schaduwsoorten zoals de beuk.

3 soorten bosbeheer
In onze streken zijn er 3 soorten van bosbeheer: hakhout, middelhout en hooghout. Vanaf de middeleeuwen tot ca. 1950 was hakhout één van de meest toegepaste vormen. Onder dit beheer worden bomen dicht tegen de grond gekapt, waarna er op de overblijvende stronk terug nieuwe scheuten uitgroeien die na enkele jaren (ca. 7-30) opnieuw gekapt worden.

Middelhout is de combinatie van een hakhoutlaag met een ijle bovenlaag van overstaanders (bomen die bij een eindkap gespaard bleven en volledig vrij staan zoals bvb. eiken). Hooghout is tegenwoordig de meest voorkomende vorm van bosbeheer. Dit beheertype bestaat uit opgaande bomen die relatief lang groeien (minstens 80 tot 100 jaar bij eik) voor ze worden gekapt.

Conclusies
Om te weten hoe het de eik zal vergaan in de toekomst, zijn we via jaarringanalyses teruggegaan in de tijd en onderzochten we hoe de groei van eik in gematigde Europese loofbossen reageerde op temperatuur en of het vroegere bosbeheer (middelhout vs. hooghout) hier een invloed op heeft.

Afbeelding

Eiken in bossen met een geschiedenis van middelhoutbeheer bleken beter te groeien bij hogere temperaturen dan eiken in bossen zonder middelhoutbeheer.

Een overstaander van eik in een vroeger middelhoutbos kreeg na iedere hakhoutkap een boost in zijn groei door verhoogde licht- en nutriëntenbeschikbaarheid en verminderde competitie met andere bomen. Terwijl een eik in opgaand hooghoutbos continu competitie ondervond van de bomen in zijn buurt.

Nog veel vragen
Wat aan de basis ligt voor deze sterkere groei, is nog niet geweten. Konden overstaander eikenbomen een grotere capaciteit ontwikkelen tijdens hun levenscyclus om temperatuursverhogingen om te zetten in groei, bvb. door de ontwikkeling van een grotere kroon? En biedt dit mogelijk toekomstvoordelen voor deze eiken in een opwarmend klimaat?

Deze vragen konden we hier nog niet beantwoorden, maar dit onderzoek toont alvast aan dat het belangrijk is om het verleden indachtig te zijn wanneer we voorspellingen maken over de toekomst van onze bomen en bossen. Daarnaast werpt het nieuwe vragen op over hoe bosbeheer de groei van onze bomen beïnvloedt in interactie met veranderende milieufactoren zoals temperatuur maar ook bvb. neerslag of stikstofdepositie.

Tekst: Sybryn Maes

Dit resultaat maakt deel uit van een studie binnen het ERC-project PASTFORWARD. De volledige studie werd gepubliceerd in het tijdschrift Global Change Biology:

Maes, S.L. et al. (2018). Environmental drivers interactively affect individual tree growth across temperate European forests. Global Change Biology. 25, 201-217. https://doi.org/10.1111/gcb.14493