In 10 jaar tijd tot de helft minder insecten

Onderzoekers van de Universiteit van München bekeken in welke mate totale biomassa en soortenrijkdom aan insecten achteruit ging tussen 2008 en 2017 in graslanden en bossen door op 290 locaties in Duitsland inventarisaties uit te voeren. Het resultaat: een afname van respectievelijk 67% en 34% voor graslanden en 41% en 36% in bossen. Verontrustende cijfers op zich, maar vooral de impact van ons intensief landschapsgebruik kwam tijdens het onderzoek naar boven.

Achteruitgang het sterkste in graslanden
Grote delen van ons landschap vormen niet de meest aangename leefgebieden voor insecten. Graslanden worden tot 3-4 maal per jaar gemaaid en vaak intensief bemest met zowel dierlijke als chemische meststoffen. In akkerbouw ligt de mate van verstoring nog een trap hoger. De bodem wordt jaarlijks omgewoeld en ook insecticiden en herbiciden zijn gangbaar gebruik. Uit het onderzoek kwam naar boven dat insectendiversiteit nu net het sterkst achteruit ging in graslanden waar het omgevende landschap op heel intensieve manier gebruikt werd, waar m.a.w. vooral een groot deel van het oppervlak in akkerbouw is. Bij deze achteruitgang gaat het niet enkel om zeldzame soorten die achteruitgaan, ook algemene wijdverspreide soorten kennen een terugval. Maar het blijkt wel dat vooral de minder mobiele/zwerflustige insectensoorten (bvb. veldkrekel, veldparelmoer, gentiaanblauwtje, kortvleugelige loopkevers,…) het het zwaarst te verduren hebben. De soorten die er minder goed in slagen zich te verspreiden, hebben sterk te lijden onder het vijandige omgevende landschap. Het kan m.a.w. zijn dat door hun beperkte capaciteiten om zich te verspreiden, ze grotere kans lopen om onderweg te sterven en er zo dus niet in slagen andere gebieden te koloniseren. 

Ook in bossen verdwijnen insecten, maar dood hout kan helpen
Voor bossen bleek het omgevende landschap geen significante invloed te hebben op de mate van achteruitgang van de aanwezige insecten. Het is dus nog niet helemaal duidelijk wat de grote drijvende factoren zijn achter de achteruitgang van insecten in dit habitat. Wel bleek dat de afname in insectensoorten en totale biomassa minder sterk is in bossen met veel dode bomen en dat de achteruitgang het sterkst was bij mobiele soorten.

Actie nodig op landschapsschaal
Deze negatieve trend zou zich al voordoen sinds 1990. Het is dus nog maar de vraag welk aandeel van onze insectendiversiteit reeds verloren is gegaan voor 2008. De ernst van de achteruitgang is niet te onderschatten, vooral omdat insecten een onvervangbare rol vertolken in het ecosysteem. Ze zijn onder meer het voedsel voor vogels en vleermuizen en zorgen voor de bestuiving van tal van plantensoorten. Natuurbehoud op kleine geïsoleerde percelen in een vijandig landschap is en zal een moeilijke opdracht blijven, en om de achteruitgang tegen te gaan zijn acties op landschapsschaal nodig. Het uitbouwen van voldoende grote, robuuste en aaneengesloten gebieden in functie van het behoud van onze insecten, dient dan ook een streefdoel te zijn. 

Tekst: Matthias Strubbe en Daan Dekeukeleire (Natuurpunt Beheer)

Meer lezen:

Hallmann CA, Sorg M, Jongejans E, Siepel H, Hofland N, Schwan H, et al. (2017) More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas. PLoS ONE 12(10): e0185809.

Seibold et al. 2019 Arthropod decline in grasslands and forests is associated with landscape-level drivers. Nature