Kom naar de Wildeplantenbeurs en help de nachtvlinders

Nachtvlinders zijn een kleurrijke groep van insecten die een belangrijke rol spelen in het ecosysteem. Maar nachtvlinders staan onder druk en kunnen wel wat hulp gebruiken. Tijdens onze jaarlijkse Wildeplantenbeurs op 7 mei in de Bourgoyen-Ossemeersen zetten we daarom de nachtvlinders in de bloemetjes!

Unieke diertjes

Nachtvlinders of motten zijn een boeiende en veelzijdige groep insecten. In Vlaanderen leven meer dan tweeduizend soorten nachtvlinders, tegenover een vijftigtal soorten dagvlinders. Nachtvlinders zijn uniek door hun vermogen om te vliegen en te jagen in het donker en hebben ook gevoelige zintuigen, die hen daarbij helpen. Ze hebben soms opvallende kleuren en patronen op hun vleugels, en dat onderscheidt hen van andere nachtelijke insecten. Die kleuren zijn ontstaan door evolutie, en helpt hen om partners te zoeken en roofdieren af te schrikken.

Nachtvlinders en planten: wederzijdse liefde 

Nachtvlinders en planten hebben een nauwe en belangrijke relatie. De vlinders dienen als bestuivers voor veel soorten bloemen en planten. Wanneer een nachtvlinder nectar zoekt in een bloem, komt het poederachtige stuifmeel op de vleugels van de vlinder terecht. Als de vlinder daarna op een andere bloem landt, wordt het stuifmeel overgebracht, en raakt die bloem bevrucht. Dat proces is cruciaal voor de voortplanting van veel plantensoorten. De nectar vormt een belangrijke energiebron voor de vlinders. Veel nachtvlinders zijn specifiek geëvolueerd om bloemen te bezoeken die ‘s nachts bloeien, en ook planten hebben zich aangepast door kleuren en geuren te produceren die aantrekkelijk zijn voor nachtvlinders. De teunisbloem bijvoorbeeld opent haar felgekleurde bloemen bij valavond en is voor de bestuiving afhankelijk van nachtelijke insecten zoals de teunisbloempijlstaart.

Planten spelen ook nog op een andere manier een heel belangrijke rol in de levenscyclus van nachtvlinders. De vlinders zetten hun eitjes meestal af op planten, die dan ook dienen als voornaamste voedingsbron van de rupsen. Veel soorten nachtvlinders hebben zich aangepast aan specifieke plantensoorten of plantenfamilies. Die planten zijn vaak de enige bron van voedsel voor de rupsen en zijn daarom belangrijk voor hun overleven en groei.

Cruciaal maar onder druk 

Met hun grote soortenrijkdom en hoge aantallen spelen nachtvlinders een belangrijke rol in de voedselketen. Rupsen kunnen soms grote hoeveelheden bladeren en andere plantendelen verorberen en dat kan een sterk effect hebben op het ecosysteem. Zo kunnen rupsen van de kleine en grote wintervlinder in de lente boomkruinen van eiken bijna volledig kaalvreten waardoor er meer licht, warmte en voedingsstoffen beschikbaar komen voor planten op de bosbodem. De eiken zelf herstellen hier meestal vrij vlot van eens de piekperiode van de rupsenvraat achter de rug is. De rupsen van die soorten dienen dan weer als basisvoedsel voor mezen die net in die periode hun jongen grootbrengen en daarvoor in de eerste weken bijna exclusief afhankelijk zijn van de rupsen. Volwassen nachtvlinders zijn op hun beurt een belangrijke bron van voedsel voor veel diersoorten, zoals vleermuizen, vogels en spinnen.

Ondanks hun belangrijke ecologische rol staan veel soorten nachtvlinders onder druk. Uit een langlopend onderzoek in Nederland is gebleken dat twee derde van de soorten sinds 1980 is achteruitgegaan. De  belangrijkste oorzaak is het verlies van leefgebied en van de plantensoorten waar de nachtvlinders aan gebonden zijn, maar ook (licht)vervuiling en milieuveranderingen spelen een rol. 

Een nachtvlindervriendelijke tuin

Met een paar gerichte ingrepen in de tuin kun je nachtvlinders ondersteunen in hun cruciale rol in het ecosysteem. Zo kun je helpen door de tuinverlichting uit te schakelen als je ze niet gebruikt. Nog belangrijker is het om nachtvlinders een plaats te geven in je tuin. Dat kan enerzijds door meer structuur aan te brengen: niet enkel gazon, maar ook hoekjes met kruidachtige planten, struiken of bomen. Anderzijds is het aanplanten van inheemse planten een grote steun, deels als nectarbron, maar voornamelijk als waardplant voor de rupsen. Op onze Wildeplantenbeurs leggen we dit jaar specifiek de nadruk op nachtvlinders: je kunt er heel wat info vinden en plantensoorten kopen die je tuin nachtvlindervriendelijk maken!

Tekst: Pieter Vangansbeke, vrijwilliger Invertebratenwerkgroep