Mannelijke Heikikkers lopen blauwtje tijdens paringsseizoen

Wie dezer dagen de heidegebieden in Limburg en Antwerpen bezoekt, heeft een grote kans om getrakteerd te worden op een uniek schouwspel: blauwe kikkers! Mannelijke Heikikkers kleuren namelijk blauw om een vrouwtje te strikken. Lang duurt dat niet: na enkele dagen is de koppeltijd voorbij en nemen mannetjes weer hun bruine kleur aan.

De Heikikker is een relatief kleine kikkersoort. Hij wordt maximum 7 cm groot, al kunnen de grote jongens uitzonderlijk wel 9 cm worden. Zijn rugkleur varieert: soms is die geelbruin, soms roodbruin en soms grijsbruin. Aan beide kanten van de rugstreep en op de flanken heeft de Heikikker donkere vlekken.

Maar nu de mannetjes uit hun winterslaap ontwaken en zich klaarmaken voor het paringsseizoen, veranderen ze van gedaante. Om een vrouwtje te lokken, slaat de mannetjes Heikikker blauw uit. Die blauwe kleur ontstaat omdat er lucht onder hun huidlaag komt. In het begin is dat nog grijsblauw, maar dezer dagen, op het piekmoment van het paringsritueel, kleuren ze smurfblauw. Hoe blauwer ze worden, hoe potenter ze lijken en dus hoe meer kans ze hebben om een vrouwtje voor zich te winnen. De mannetjes gooien ook hun ‘stem’ in de strijd: ze roepen. Dat klinkt eerder ‘klokkend’, alsof je een lege fles onderdompelt in water. Tot slot ontwikkelen de mannetjes paringsborstels op hun duimen: die geven hen meer grip tijdens het paren.

Lang duurt het kleurrijke schouwspel meestal niet. Enkel in grotere populaties kunnen Heikikkers gedurende een week felblauw uitslaan. In kleinere populaties zijn mannetjes vaak maar één dag smurfblauw; ervoor en erna is het blauw veel minder fel. Die ene dag moet het dus gebeuren. Gebeurt het niet, dan hebben ze pech en lopen ze letterlijk en figuurlijk een blauwtje.

Het kleurenspel van de Heikikker is vrij uniek, maar ook de mannetjes van de Bruine kikker tonen gelijkaardig gedrag. De zijkant van hun keel kan ook blauwachtig worden. Dat durft mensen al eens misleiden. Dan denk je een Heikikker gezien te hebben, maar in feite ging het om de (meer algemene) Bruine kikker. Toch is het verschil eenvoudig: bij de Bruine kikker kleurt enkel de keel blauw, bij de Heikikker het volledige lichaam.

Wie de blauwe Heikikkers aan het werk wil zien, haast zich maar beter naar het oosten van het land. De kikker komt in België uitsluitend voor in Limburg en Antwerpen. Niet toevallig, want de soort houdt van de laagveengebieden die je daar nog vindt. De Heikikker stelt hoge eisen aan zijn habitat en waagt zich niet buiten voedselarme vennen, ondiepe poelen en vijvers. Dat maakt de soort kwetsbaar (het kreeg die status ook in de Rode Lijst), want van voedselarme gebieden is er geen overschot in Vlaanderen. Gelukkig zijn de natuurgebieden waar de Heikikker zich schuilhoudt, zoals de Kalmthoutse Heide en het Groot Schietveld, groot genoeg om zich te kunnen handhaven.

Trek je op pad met je camera, kijk dan wel even uit waar je loopt. Nog te vaak worden zeldzame plantensoorten en legsels vertrappeld door enthousiaste spotters.

Kan je niet wachten? In onderstaand filmpje zie en hoor je de blauwe Heikikker in volle glorie.

Tekst: Han Lagring, Natuurpunt & Peter Engelen, HYLA, amfibiënwerkgroep Natuurpunt