Merel krijgt klappen in Vlaamse tuinen tijdens Grote Vogelweekend

Maandag 29 januari, 11u45 – De merel bereikt een historisch dieptepunt als gevolg van het usutuvirus. Daarnaast stoot de koolmees voor het eerst in 5 jaar de huismus van de troon als meest getelde vogel in Vlaamse tuinen. De huismus belandt op de 2de plaats. De kauw en de vink voerden een nek-aan-nekrace om de 3de plaats, die voorlopig gewonnen wordt door de kauw. De resultaten stromen nog volop binnen via www.vogelweekend.be, maar het is intussen al duidelijk dat het met meer dan 29.400 tellers een recordeditie geworden is van het jaarlijkse telweekend van Natuurpunt. Er werden in totaal ruim 536.000 vogels geteld.

“Mezen presteerden goed op de voederplaatsen na een beter broedseizoen, er waren opvallend meer vinkensoorten vanuit het hoge noorden, en de merel zakte weg naar een historisch dieptepunt”, zegt Gerald Driessens, vogelexpert van Natuurpunt.

Goed mezenjaar
Grote verschuivingen in de top 3 dit jaar. De koolmees, vorig jaar nog op de 5de plaats, klopt de huismus als meest getelde vogel in Vlaamse tuinen. Ook die andere bekende mees, de pimpelmees, scoort met een 5de plaats veel beter dan vorig jaar (plaats 8). Oorzaak: het broedseizoen van 2017 was voor mezen opnieuw beter dan in 2016 en daarnaast kregen ze versterking van mezen uit het noordoosten, die hun broedgebied verlaten hebben door een gebrek aan voedsel.

Maar het geslaagde inhaalmanoeuvre van de koolmees heeft ook te maken met de mindere prestatie van de huismus: vorig jaar zaten er huismussen in 51% van de tuinen, nu was dat het geval in amper 46%. Dat is een vrij drastische achteruitgang. Tot 2012 waren ze nog in meer dan 60% van onze tuinen aanwezig.

Vinken uit het noorden
Met z’n 4de plaats (nipt na de kauw) doet de vink het goed in de jaarlijkse tuinvogeltelling en zit de soort de kauw op de hielen. Maar vooral opvallend was dat bijzondere vinkensoorten zich bij ons lieten zien. Top of the bill was de appelvink, een forse vink met krachtige snavel die zich in andere jaren zelden bij ons laat zien. Dit jaar waren er al 1059 meldingen van deze soort. Maar ook andere leden van de vinkenfamilie als de kepen en putters deden het opvallend beter dan andere jaren.

Merel lijdt onder het usutuvirus
De merel stond tijdens het vogelweekend van 2017 nog op de 2de plaats en was in het hoogste aantal tuinen aanwezig, toch toonde de soort hier en daar verzwakte aantallen, vooral in Limburg en Antwerpen. Nadat het virus in de zomer van 2017 een tweede keer toesloeg, zijn de gevolgen helaas veel duidelijker zichtbaar: de merel zakte dit jaar naar een dramatische 8ste plaats. Op Vlaams niveau was hij in slechts 76% van de tuinen aanwezig. Ter vergelijking: in 2015, 2016 en 2017 was dat respectievelijk 94, 91 en 89%.

Het usutuvirus sloeg vooral hard toe in Antwerpen en Vlaams-Brabant (70% van de tuinen), Limburg (73%) en Oost-Vlaanderen (78%). West-Vlaanderen is de enige provincie waar het virus niet voorkwam, daar zaten ze nog in 87% van de tuinen, een verhouding die we vroeger in heel Vlaanderen zagen.

“De merels die nu nog werden gezien in de provincies die getroffen werden door het virus, waren wellicht vooral vogels uit het noorden. Zij komen hier overwinteren en verdwijnen tegen de lente weer richting noorden. We vrezen dan ook dat het aantal merels dat binnenkort de zang afsteekt, bijzonder laag zal zijn”, zegt Gerald Driessens van Natuurpunt.

“De hoop die we koesteren is dat de merel, net als andere soorten, snel een betere resistentie ontwikkeld tegen het virus. Anders zal de achteruitgang zich zonder twijfel verderzetten. We moeten hieruit leren dat we soorten die we als zeer normaal ervaren, op enkele jaren tijd kunnen kwijt raken”, besluit Driessens.

Meer vogels in een gemiddelde tuin
Met een gemiddelde van 30 vogels in de getelde tuinen scoort de editie van 2018 iets beter dan 2016 en 2017 met respectievelijk 28 en 27 vogels per tuin. Voor verschillende soorten is zeker extra analyse nodig van de cijfers. Minder positief was dat het roodborstje in minder tuinen aanwezig was dan vorig jaar, en wel met 10%: vorig jaar zat die in 80% van de tuinen, nu nog in 70%.

Over Het Grote Vogelweekend
Met Het Grote Vogelweekend wil Natuurpunt gegevens verzamelen die informatie geven over de toestand van onze tuinvogels. Alleen met professionele biologen zou het onmogelijk zijn om de honderdduizenden gegevens te verzamelen. Tegelijkertijd wil de natuurvereniging mensen de schoonheid van de natuur in hun eigen tuin laten ontdekken en hen aanmoedigen om vogels te voederen, vooral tijdens de wintermaanden.

De ongeziene respons op de telling (ruim 29.400 deelnemers) bewijst dat mensen begaan zijn met wat er zich in de natuur afspeelt. Natuurpunt wil alle tellers bedanken voor hun hulp bij deze telling. De definitieve resultaten worden gebundeld in een gedetailleerd rapport.

Natuurpunt organiseerde ook een Vogeltelweek voor Scholen van 23 tot en met 27 januari. Ook daar werd het een stevige editie: 304 klassen en 4424 leerlingen telden samen meer dan 9.300 vogels. Daaruit bleek dat de kauw opnieuw de meest getelde vogel was op de Vlaamse speelplaatsen, voor de vierde keer op rij. De houtduif en de merel vervolledigden er de top 3.

Ook in Nederland en het Verenigd Koninkrijk werd afgelopen weekend meegeteld. In Nederland was de top drie: huismus, koolmees, pimpelmees. Ook daar was een duidelijke terugval van de merel te merken.

De volledige top 10 in Vlaanderen ziet er zo uit (tussen haakjes de ranking van 2017):

1.Koolmees (5)

2.Huismus (1)

3.Kauw (3)

4.Vink (4)

5.Pimpelmees (8)

6.Houtduif (6)

7.Turkse tortel (7)

8.Merel (2)

9.Ekster (10)

10.Spreeuw (9)

Antwerpen

Huismus zakt naar 3de plaats in de Antwerpse top 10, merel krijgt klappen

In de provincie Antwerpen werden in 4.686 tuinen 128.469 vogels geteld tijdens het Grote Vogelweekend dat Natuurpunt afgelopen weekend organiseerde. Daarmee was Antwerpen de meest actieve provincie tijdens de tuinvogeltelling. Met gemiddeld 27 vogels per tuin zaten er in de Antwerpse tuinen meer vogels dan de vorige jaren. In de Antwerpse top drie staat de koolmees op één, de kauw op twee, en de huismus op drie.

In 2017 stond de huismus hier nog op één, de kauw op 2 en de houtduif op 3. Een alarmerende vaststelling: de huismus schuift twee stappen op. “Dat verschil is opvallend”, zegt Gerald Driessens, vogelexpert van Natuurpunt. We moeten deze soort dringend extra broedgelegenheid bezorgen. Mezen deden het vooral beter dankzij het gunstige broedseizoen in 2017. Dat was nodig na het rampzalige jaar 2017 met een kletsnatte zomer en dus weinig jongen.

Tijdens het telweekend van 2017 merkten we in de provincie Antwerpen de impact van het usutuvirus al, dat in de zomer van 2016 voor het eerst toesloeg. Toen zaten er in de getroffen provincies Antwerpen en Limburg nog merels in 88 en 83% van de tuinen. Na een nieuwe uitbraak van het virus in de zomer van 2017, werden dit jaar merels aangetroffen in slechts 70% van de Antwerpse tuinen.

Top 10 Provincie Antwerpen

1.Koolmees     

2.Kauw     

3.Huismus     

4.Houtduif     

5.Vink     

6.Pimpelmees     

7.Turkse tortel     

8.Merel     

9.Ekster     

10.Roodborst

Limburg

Merels krijgen klappen in Limburgse tuinen

In de provincie Limburg werden in 2081 tuinen 68445 vogels geteld tijdens het Grote Vogelweekend dat Natuurpunt afgelopen weekend organiseerde. Met gemiddeld 33 vogels per tuin zaten er in de Limburgse tuinen meer vogels dan elders in Vlaanderen. In Limburg valt vooral op dat de merel, die afgelopen najaar te maken kreeg met een dodelijke ziekte, harde klappen kreeg.

In de Limburgse top drie staat de huismus nog op één, de koolmees op twee en de pimpelmees op drie. Vorig jaar zag de top drie er met huismus, koolmees en merel dus vrij gelijkaardig uit. “Alleen in West-Vlaanderen en Limburg wist de huismus haar eerste plaats te behouden”, zegt Gerald Driessens, vogelexpert van Natuurpunt. De twee mezen zetten hier een zeer sterke prestatie neer. Reden: een beter broedseizoen en extra instroom van merels uit het noordoosten.

Net als in de provincie Antwerpen is de impact van de nieuwe uitbraak van het usutuvirus ook in de provincie Limburg duidelijk zichtbaar. Op Vlaams niveau waren merels in 76% van de tuinen aanwezig, in Limburg werden ze in slechts 73% van de tuinen gezien. Alleen in de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant doet de merel het nog slechter. West-Vlaanderen is de enige provincie waar het virus niet voorkwam, daar zaten ze nog in 87% van de tuinen, een verhouding die we vroeger in heel Vlaanderen zagen.

Top 10 Provincie Limburg

1.Huismus    

2.Koolmees     

3.Pimpelmees

4.Vink     

5.Kauw   

6.Houtduif    

7.Turkse Tortel     

8.Merel
9.Ekster     

10.Zwarte Kraai

Oost-Vlaanderen

Vink neemt de koppositie in Oost-Vlaanderen, merel krijgt klappen

In de provincie Oost-Vlaanderen werden in 4.624 tuinen 142.644 vogels geteld tijdens het Grote Vogelweekend dat Natuurpunt afgelopen weekend organiseerde.  Met gemiddeld 31 vogels per tuin moesten Oost- en West-Vlaanderen alleen Limburg laten voorgaan met 33 vogels per tuin. In de telling van vorig jaar bleef Oost-Vlaanderen gespaard van het usutuvirus dat veel merels het leven kostte, maar in de zomer van 2017 moesten ook de Oost-Vlaamse merels eraan geloven. De huismus maakt een duik naar de 4de plaats en laat de 1ste plaats aan de vink.

Vorig jaar stond de merel nog aan de kop in de Oost-Vlaamse top drie en zat hij in 93% van de tuinen, dit jaar werd hij nog maar in 78% van de tuinen opgemerkt en staat hij op de 8ste plaats. Een drastische terugval. Vlaams-Brabant en Antwerpen scoorden het slechtst: daar waren merels in slechts 70% van de tuinen aanwezig.

In vergelijking met vorig jaar zijn de voorwaartse sprong van kool- en pimpelmees en de achteruitgang van huismus en merel dus bepalende factoren.Het betere resultaat van de mezen is toe te schrijven aan het betere broedseizoen. Oost- en West-Vlaanderen zijn de enige provincies waar de spreeuw de top 10 nog haalt.

Top 10 Provincie Oost-Vlaanderen

1.Vink    

2.Koolmees  

3.Kauw     

4.Huismus   

5.Houtduif    

6.Pimpelmees     

7.Turkse tortel     

8.Merel   

9.Ekster

10.Spreeuw

Vlaams-Brabant

Merel lijdt nergens harder onder usutuvirus en zakt naar 8ste plaats

In de provincie Vlaams-Brabant werden in 2.779 tuinen 80.850 vogels geteld tijdens het Grote Vogelweekend dat Natuurpunt afgelopen weekend organiseerde. Met gemiddeld 29 vogels per tuin scoorden de tuinen hier beter dan in de vorige jaren. Opvallend: de huismus moet de koolmees en vink de 1ste en 2de plaats gunnen. Ook opvallend: nergens kreeg de merel hardere klappen dan in de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant.

In 2017 stond in de provincie de huismus op één, de merel op 2 en de koolmees op 3. Die kaarten worden nu dus herschud en de merel zakt weg naar een achtste plaats. Dat kool- en pimpelmees goed scoorden hadden we te danken aan het goede broedseizoen in 2017, dat was in 2016 dramatisch te noemen door de kletsnatte zomer. De huismus zien we zowat overal terugvallen.

Voor de merel kennen we de oorzaak. De Vlaams-Brabantse merels werden voor het tweede jaar op rij getroffen door het usutivirus. Tot twee jaar geleden waren merels in zowat 90% van de Vlaamse tuinen aanwezig. In 2017 scoorde Vlaams-Brabant nog merels in 86% en dit jaar in een dramatische 70% van de tuinen. Antwerpen en Vlaams-Brabant ondervinden daarmee de zwaarste gevolgen.

Top 10 Provincie Vlaams-Brabant

1.Koolmees    

2.Vink    

3.Huismus     

4.Pimpelmees    

5.Houtduif
6.Kauw     

7.Ekster

8.Merel    

9.Turkse Tortel

10.Zwarte Kraai      

West-Vlaanderen

Merel houdt stand in West-Vlaanderen

In de provincie West-Vlaanderen werden in 3.371 tuinen 104.819 vogels geteld tijdens het Grote Vogelweekend dat Natuurpunt afgelopen weekend organiseerde. De West-Vlaamse top drie werd bepaald door huismus, kauw en koolmees. In 2017 haalde de merel nog de 2de plaats. West Vlaanderen en Limburg zijn de enige provincies waar de huismus haar koppositie nog net weet te behouden.

De betere score van kool- en pimpelmees in vergelijking met de vorige editie danken we aan een betere voorplanting in 2017, en dat hadden ze meer dan nodig na het rampzalig broedseizoen van 2016. West-Vlaanderen is de enige provincie waar er geen uitbraak was van het usutuvirus, dat elders in Vlaanderen tal van merels het leven kostte.

Er zaten dit jaar merels in 87% van de West-Vlaamse tuinen, daarmee is dit de enige provincie die het normale niveau weet te behouden. In Vlaams-Brabant en Antwerpen is de achteruitgang het meest dramatisch, daar werden in slechts 70% van de tuinen merels opgemerkt. Opvallende verliezer voor West-Vlaanderen is de spreeuw, die zakt van de 5de naar de 9de plaats.

Top 10 Provincie West-Vlaanderen

1.Huismus     

2.Kauw    

3.Koolmees    

4.Vink    

5.Turkse tortel

6.Merel

7.Pimpelmees    

8.Houtduif     

9.Spreeuw    

10.Ekster