Minder, maar wel opvallende paddenstoelen door recorddroge september

Oktober is normaal gezien dé paddenstoelenmaand bij uitstek. Na een recorddroge septembermaand zijn er erg weinig grote plaatjeszwammen, zoals Vliegenzwammen bijvoorbeeld, te zien. Een aantal opvallende soorten die goed tegen de droogte kunnen, zoals de Gele aardappelbovist, zijn wel present. En zo is er tijdens de vele paddenstoelenwandelingen van de komende weekends toch wat om naar uit te kijken.

Terwijl iedereen genoot van een mooie nazomer, zaten paddenstoelkenners en -liefhebbers te wachten op een spatje regen. Nu de paddenstoelenwandelingen massaal van start gaan, zal het aanbod aan paddenstoelen heel wat schraler zijn.

Afbeelding

Paarse eikenschorszwam is het hele jaar door te zien. In droge toestand lijkt deze zwam eerder roze, maar bij nat weer kleurt hij paars. (foto: Jules Robijns)

Toch zal er heel wat te beleven zijn: soorten als Echte tonderzwam, Echt judasoor, Paarse eikenschorszwam, Gele korstzwam, Gewoon elfenbankje of Roodporiehoutzwam zijn immers het hele jaar door te zien. In drogere periodes wordt er ook wat meer naar onopvallende, kleinere paddenstoelen gekeken. En op die manier worden zwammen ontdekt waar anders overheen wordt gekeken. Houtzwammen bijvoorbeeld, bevatten veel minder water in hun vruchtlichamen. Zij halen hun energie en water uit dood of levend hout en zijn dus een stuk minder afhankelijk van neerslag.

Een opvallende soort die op dit moment overal in bossen bij eiken of berken op zandgrond te zien is, is de Gele aardappelbovist (foto helemaal bovenaan). Deze soort verschijnt al in juni en houdt echt van warmte en droogte. Het is een paddenstoel die in symbiose leeft met bomen. Bij symbionten of boombegeleiders is onder de grond de zwamvlok (een netwerk van draden), verbonden met de boomwortels. De zwamvlok vormt een soort kousje rond de uiteinden van de wortels, waar een uitwisseling gebeurt van voedingsstoffen naar de boom en suikers en water naar de zwam. De meest symbionten verschijnen in de herfst omdat de bladeren dan vallen en de sapstroom naar de wortels gaat, zodat de zwamvlok dan extra energie krijgt om zijn vruchten te vormen.

Voor Vliegenzwammen is het door de droogte wellicht nog te vroeg. Het is de eerste keer in 10 jaar dat we in september slechts op 1 locatie Vliegenzwammen registreerden in natuurdatabank waarnemingen.be. Doorgaans wordt de soort op minstens 10 locaties gemeld. In 2010 was september heel nat met 275 septemberwaarnemingen van Vliegenzwam, maar ook 2014 en 2015 waren goed voor resp. 178 en 184 vliegenzwammeldingen in september. Voor Kastanjeboleet en Gewone krulzoom zien we dezelfde trends.

Droogtetolerante plaatjeszwammen (klassieke paddenstoelen met hoed en steel) die mogelijk wel van de partij zullen zijn: Gewone fopzwam, Geelwitte russula, Witte satijnvezelkop of Gewone zwavelkop. Paddenstoeltjes die verschijnen dankzij de welgekomen dauwdruppels zijn: Hazenpootje, mycena’s, plooirokjes en Oranjegeel trechtertje. En komt de geur van een dood dier je in het bos tegemoet….  dan is de kans groot dat er een Grote stinkzwam in de buurt is. Die ondervindt ook geen hinder van de droogte.

Soorten als Zwavelzwam en Reuzenzwam zijn opvallende parasieten die zich momenteel laten zien. De Zwavelzwam begint in mei als het warmer wordt te verschijnen. De zwam nestelt zich in wonden van bomen en tast traag maar gestaag de boom (eik, Wilg, fruitbomen, Robinia) aan.

Afbeelding

De Zwavelzwam nestelt zich in wonden van bomen en tast traag maar gestaag de boom aan. (foto: Guy Emsens)

De Reuzenzwam begint in juli te verschijnen, aan de voet van oude Beuken (van meer dan 80 jaar oud) en tast de boom aan via beschadigde wortels.

De infectie tast de stabiliteit van de boom aan, maar Beuken geven zich niet zomaar gewonnen. Bij een infectie reageert de boom met de vorming van nieuwe wortels en extra houtaangroei die zichtbaar wordt in de verbreding van de stamvoet. Zo wordt de aantasting afgeremd. Wanneer de vruchtlichamen van de Reuzenzwam dan uiteindelijk zichtbaar worden is de eindfase voor de beuk definitief ingezet. Beschutte beuken met Reuzenzwam aan de voeten kunnen op die manier nog wel enkele jaren veilig verder leven, maar eens de Beuk in de wind staat is hij niet meer veilig. Op een afgezaagde, aangetaste Beuk kan nog jarenlang Reuzenzwam te zien zijn op het zaagvlak, tot de voedselbron helemaal is uitgeput.

Afbeelding

De Reuzenzwam begint in juli te verschijnen, aan de voet van oude beuken. (foto: Marc De Westelinck)

Heeft deze droge septembermaand rampzalige gevolgen voor paddenstoelen?

Nee. Het is bekend dat veel zwamvlokken niet elk jaar vruchtlichamen vormen. Eén droog jaar zal niet meteen schadelijk zijn voor de zwamvlokken, die diep onder de grond zitten. Misschien nemen veel paddenstoelen een sabbatjaar om volgend jaar weer massaal te verschijnen.  

Zin om de bijzondere paddenstoelenmet eigen ogen te gaan bekijken? Dat kan! Hier vind je een overzicht van alle paddenstoelactiviteiten.

Tekst: Roosmarijn Steeman, Natuurpunt Studie
Foto's: Marc De Westelinck, Guy Emsens, Jules Robijns, Freddy Rogiers