Moet het strand gestofzuigd worden?

Nu het toeristisch seizoen start, rukken reuzestofzuigers uit om het zwerfvuil op de stranden op te ruimen. Helaas wordt hierdoor ook veel zand en ander natuurlijk materiaal weggevoerd. Dit kan ten koste gaan van de natuur, kustbescherming en het schelpenplezier op het strand. Hoe kan het anders?

De laatste jaren is het zwerfvuil enorm toegenomen. In de Belgische kustgemeenten wordt maandelijks tot tachtig ton afval aangetroffen op het strand. Volgens het Nederlandse project Coastwatch vormt plastic ongeveer de helft van dat afval op stranden. Daarnaast worden ook sigarettenpeuken, ballonnen en oorstokjes vaak verzameld. Het afval is in de eerste plaats afkomstig van het land. Via de rivieren stroomt het de zee in en spoelt het aan op de stranden. Een ander deel van het zwerfvuil komt van strandbezoekers.

Stofzuigen

Om dat afval op te ruimen, beschikt elke kustgemeente over een eigen strandreinigingsmachine. Met deze reuzenstofzuiger wordt het strand regelmatig volledig proper gemaakt. Deze methode is dan wel snel, selectief is ze niet. Naast het niet-afbreekbare afval verzamelt de machine ook een grote hoeveelheid zand en ander natuurlijk materiaal zoals schelpen, wieren en eikapsels. De maasgrootte van de machine is afhankelijk van het seizoen. In de zomer zijn de mazen kleiner, waardoor meer natuurlijk materiaal wordt opgeschept. Kleine plasticdeeltjes worden dan weer niet opgeschept, waardoor microplastics gevormd worden en achterblijven op het strand en in zee. Daarnaast wordt het bodemleven verstoord door met de machine over het strand te rijden.

De machine maakt het zand ook losser, waardoor het gevoeliger is voor erosie en gemakkelijker weggevoerd wordt door de zee. Hierdoor moet het strand vaker worden opgespoten, wat de indirecte kost van mechanisch reinigen verhoogt. En omdat het zand en het afval weggevoerd en gescheiden moeten worden, lopen ook de transport- en verwerkingskosten hoog op. Ook de reinigingsmachine zelf, het onderhoud ervan en de brandstof zijn duur.

Handmatig opruimen

Een alternatief voor mechanische reiniging is opruimen met de hand. In dit geval worden de onderhouds- en brandstofkosten tot nul gereduceerd. Ook de verwerkingskosten zijn een stuk lager, omdat geen zand wordt verzameld. Al zijn er wel hogere personeelskosten aan verbonden.

Omdat bij manueel reinigen enkel het niet-afbreekbaar materiaal wordt verwijderd, blijven schelpen en andere zeeschatten voor kinderen liggen. Daarnaast halen wetenschappers heel wat informatie uit dat natuurlijk materiaal. Ook de natuur heeft baat bij handmatige reiniging. Vogels, krabben en andere dieren vinden voedsel op het strand. Tot slot draagt manuele reiniging bij aan een betere kustverdediging. Zo kunnen er embryonale duinen langs de vloedlijn ontstaan, waar de natuurlijke aanspoelsels voedingsstoffen leveren voor pioniersplanten. Deze embryonale duinen houden het zand beter vast, ook tijdens stormweer.

Afbeelding

Het strand, voor de doortocht van een strandstofzuiger. (foto: Hendrik Moeremans)

Weg met de stofzuiger?

Momenteel combineert men aan de Belgische kust het gebruik van de strandreinigingsmachine met manuele reiniging. Zo rijdt de machine in toeristische zones bijna dagelijks uit van eind maart tot eind september. Op andere plaatsen en momenten wordt er manueel opgeruimd. Maar de strandreinigingsmachine mag gerust  helemaal verdwijnen van de Belgische stranden. Dit zou ook goedkoper zijn, omdat de kosten van manueel opruimen, ondanks de hogere personeelskosten, een heel stuk lager liggen dan die van machinale reiniging. Volgens een berekening, beschreven in het Kustmemorandum, zou dit neerkomen op een verschil van ongeveer 10 miljoen euro per jaar voor het volledige Belgische kustgebied. Ook een studie in Frankrijk heeft aangetoond dat manueel reinigen perfect haalbaar is.

Laat je vuil niet zwerven

Kortom: het is nog veel belangrijker om afval zoveel mogelijk te voorkomen door mensen aan te sporen om na hun strandbezoek hun afval mee te nemen of in de vuilnisbak te gooien. Wanneer iedereen enkele stukken zwerfvuil zou oprapen en zijn eigen afval niet zomaar zou achterlaten, kan het niet meer terug in zee terechtkomen en zou het probleem van strandreiniging voor een stuk opgelost zijn.

Tekst: Stephie Seghers, Natuurpunt & Krien Hansen, Natuurpunt Beleid