Natuur in de winter: de sneeuwworm

In de winter komt de winterslaap. Dat geldt ook voor insecten, met als doel energie op te sparen om het koude weer door te kunnen komen. Toch valt niet de hele insectenwereld stil. Sommige soorten hebben zich zelfs gespecialiseerd in een levensstijl bij koude temperaturen.

De familie van de Weekschildkevers of Cantharidae is een uitstekend voorbeeld van dieren die wel goed aarden in de wintertijd. Op een koude na- of voorjaarsavond kunnen hun larven jouw pad immers geregeld kruisen, aangezien ze vaak kruipend op het voetpad aangetroffen worden of wriemelend in de sneeuw. Niet verwonderlijk noemen Engelssprekenden hen daarom ook wel snow worms, of ‘sneeuwwormen’ in het Nederlands. Hoe ze erin slagen om zo actief te blijven en niet te bevriezen, is nog niet volledig bekend. Mogelijk is het te wijten aan een soort antivries in het lichaam van de larve, net zoals bij andere insecten die actief zijn in de winter.

De larven van de weekschildkever groeien uit tot kleine of middelgrote torren die zich voeden met nectar, pollen, honingdauw en kleine insecten. Dat laatste maakt hen een graag geziene gast bij elke professionele of amateurtuinier. Naast een bijnaam voor de larven, krijgen ook de volwassen insecten een alternatieve benaming, namelijk ‘soldaatjes’. Die naam komt van de felle kleuren die een van de eerst beschreven soorten droeg. Die kleuren deden namelijk denken aan de toenmalige uniformen van de Britse soldaten.

Afbeelding

Sneeuwworm (foto: Gert Van Heghe)

Ook de wetenschappelijke naam van de keverfamilie (Cantharidae) heeft een mooie verklaring. Die is gebaseerd op de stof cantharidine en wordt in kleine hoeveelheden gebruikt als afrodisiacum. In werkelijkheid zijn het echter vooral de Oliekevers die deze stof in hun lichaam hebben. De Spaanse vlieg, die vroeger wel tot de weekschildkevers behoorde en nu als de bekendste oliekever beschouwd wordt, werd daarom al van oudsher verwerkt in allerlei opwekkende middeltjes. Tenminste, tot Viagra ontwikkeld werd, maar zelfs vandaag de dag worden nog zulke middelen met Spaanse vlieg -vaak illegaal- verkocht.

In (te) grote hoeveelheden is de stof cantharidine echter giftig. Daarom werd ze op een bepaald moment zelfs gebruikt voor het uitvoeren van executies met de gifbeker. Er gebeuren dan ook regelmatig ongelukken met mensen die -bewust of onbewust- cantharidine innemen.

Tekst: Koen Van Keer, Natuurpunt Studie en Erin De Wolf, Natuurpunt
Foto’s: Gert Van Heghe en Viki Van Lommel